الحمد لله وحده والصلاة و السلام علی من لا نبی بعده و علی آله و صحبه و من اهتدی بهدیه و استن بسنته الی یوم الدین.

همه ی ما امید به رحمت خدا و ورود به بهشت و سعادت اخروی داریم . بهشت و جهنم آنچنانکه رسول الله صلی الله علیه و سلم فرموده اند بسیار نزدیک هستند . قال النبی صلی الله علیه و سلم: ( الجنة أقرب الی أحدکم من شراک نعله و النار مثل ذلک) بهشت به یکی از شما از بند دمپایی اش هم نزدیکتر است و جهنم هم همینطور.

پس برای بدست آوردن این بهشت و دستیابی به سعادت باید امیدوار بود اما امید و آرزوی تنها کافی نیست شاعر زیبا گفته:

ترجو النجاة و لم تسلک مسالکها ****** إن السفینة لا تجری علی الیبس

تو امید نجات داری اما راه های آن را نمی پیمایی بدان که کشتی بر خشکی راه نمی رود .

پس برای تحقق این امید باید زمینه های آنرا در زندگی فردی و اجتماعی خود فراهم نمائیم . یکی از مسائلی که در تحقق این امید بسیار می تواند به ما کمک کند بدست آوردن سعادت در دنیا قبل از آخرت است.

اگر می خواهی در آخرت سعادتمند باشی باید در دنیا طعم معنوی سعادت را چشیده باشی .

خوشبختی و سعادت دنیایی در گرو تمسک به قانون خدا و تبعیت محض از او نمود پیدا می کند. اگر می خواهیم خانه زیبا و پاک و خوشبختی در آخرت داشته باشیم باید در دنیا خانه ی خود را بهشتی کنیم .

خانه یکی از نعمت های بسیار بزرگ خداوند عزوجل است که در آن می توان طعم سعادت را چشید خداوند می فرماید: «والله جعل لکم من بیوتکم سکنا و جعل لکم من جلود الانعام بیوتا» این خدا بود که خانه هایتان را محل سکونت شما قرار داد.

خانه محلی است که انسان بعد از تلاش و کوشش برای بدست آوردن روزی و مشکلات و مشاغل دنیایی به آن پناه می برد و به سکون و آرامش دست پیدا می کند و مسلما اهل این خانه هستند که می توانند این آرامش را محقق کنند .

پس شکر این نعمت واجب است و شکر صورت نمی گیرد مگر با تسخیر خانه به طاعت و دوری از معصیت.

رسول الله معیار سعادت دنیایی را در سه چیز می داند جایی که می فرماید: ( من أصبح منکم آمنا فی سربه معافا فی جسده عنده قوت یومه فکأنما حیزت له النیا بحذافیرها) یعنی کسی که صبح کند در حالی که با آرامش در خانه و در کنار خانواده خود است و از سلامت جسمی برخوردار است و روزی یک روزش را دارد انگار که تمام دنیا به او داده شده است.

پس آرامش در خانه و سلامتی و تامین مالی سه ملاک خوشبختی دنیایی محسوب می شود که پیامبر به آن اشاره فرمودند .

اهمیت خانه بر کسی پوشیده نیست خانه کوچکترین واحد اجتماع است و مسلم است که فساد یا اصلاح جامعه وابسته به جزئیات آن است پس اگر می خواهیم جامعه ای آرمانی آنچنانکه شریعت خواسته داشته باشیم باید از خانه شروع کنیم.

بیشترین وقت مردم در خانه هایشان سپری می شود لذا بسیار مهم است محلی که بیشترین عمر ما در آن می گذرد از چه خصوصیاتی برخوردار است؟ آیا این محل می تواند تأثیر مثبت در سرنوشت اخروی ما داشته باشد ؟

آیا منزل ما محل اقامه ی دین و دستورات خداست یا نعوذ بالله محل معصیت و نافرمانی و تمرد از دستورات خدا؟

آیا منزل ما محل ورود فرشتگان است یا محلل تردد اجنه و شیاطین ؟

در این زمانه که ما در آن قرار داریم این مسأله اهمیت بسیار پیدا می کند چرا که اسباب ورود شیاطین و اجنه به داخل خانه جایی که حریم خصوصی مومن است بسیار زیاد شده وسایلی را با دست خود وارد خانه می کنیم که سعادت ما را هدف گرفته و قصد دارد ما و هویت اسلامی ایمانی ما را نابود کند .

صاحبان خانه (زن و مرد) هر دو در قبال اعمالی که در خانه صورت می گیرد مسئولیت دارند و در روز قیامت مورد سوال قرار می گیرند. انس بن مالک رضی الله عنه نقل می کند که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: (إن الله تعالی سائل کل راع عما استرعاه أحفظ ذلک أم ضیعه حتی یسأل الرجل عن أهل بیته) خداوند از هر مسوولی که وظیفه ای داشته سوال می کند که آیا آنرا خوب ادا کرده یا ضایع نموده حتی شخص در مورد اهل خانه اش هم مورد سوال قرار می گیرد.

خدا از ما خواسته که خود و خانواده ی خود را از آتش جهنم نجات دهیم « یا ایها الذین ءامنوا قوا أنفسکم و أهلیکم نارا وقودها الناس و الحجارة» ای مومنان خود و خانواده تان را از آتشی که هیزمهایش انسانها و سنگها هستند حفظ کنید.

چقدر دردناک و اسفناک است که انسان خانواده خود را در جهنم در حال عذاب و شکنجه و سختی ببیند در حالی که در دنیا می توانسته مانع این بدبختی اخروی باشد جهنمی که با هیچ کس شوخی ندارد زن و مرد نمی شناسد برادر و خواهر و پدر و فرزند نمی شناسد فرشتگانی بر آن گماشته شده اند که هیچ ترحمی در قلب آنها نیست و طبق دستور خدا بر جهنمیان سخت می گیرند .

اما برای اینکه خانه ی ما سبب سعادت اخروی و نجات از آتش جهنم باشد باید یک سری خصوصیات و ویزگیها داشته باشد صفاتی که خدا و رسول را راضی می گرداند و خوشبختی دنیا و آخرت را به همراه دارد.

خصوصیات خانه ی مسلمان:

1- انتخاب همسر صالحه

اولین و مهمترین عامل اصلاح خانه مسلمان، انتخاب همسری است که با در امور دین و دنیا همکاری و همیاری و مشارکت داشته باشد . رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: (الدنیا کلها متاع و خیر متاع الدنیا المرأة الصالحة) دنیا همه اش برای لذت و بهره جویی است و بهترین لذت و بهره ی دنیا همسر صالحه است.

از منظر اسلام هدف از ازدواج تنها ارضای غریزه ی جنسی و تولید مثل نیست بلکه ازدواج عامل ایجاد محبت و رسیدن به آرامش است و اگر مرد و زن هر دو صالح باشند با هم می توانند خانه و خانواده ی صالحی را بنا کنند که ثمره ی ارزشمندی را بدنبال می آورد آنچنانکه خداوند متعال می فرماید: «البلد الطیب یخرج نباته بإذن الله و الذی خبث لا یخرج الا نکدا» این چیز مسلمی است که اگر زمین پاک و حاصلخیز باشد گیاهان خوبی در آن می روید اما اگر زمین شوره زار و آلوده باشد آنچه که از آن خارج می شود جز گیاهان خبیث و بی فایده نیست .

آنچنانکه خداوند متعال می فرماید «الطیبات للطیبین» و «الخبیثات للخبیثین» زنان پاک شایسته ی ازدواج با مردان پاک و زنان آلوده برای مردان آلوده شایسته هستند . پس یک مومن باید در انتخاب همسر بسیار دقت کند و یکی از معیارهای مهم او در این انتخاب باید تدین و پایبندی باشد.

بنا به فرموده ی رسول الله صلی الله علیه و سلم در انتخاب همسر معیارهایی چون جمال و زیبایی، مال و ثروت ، حسب و نسب مد نظر قرار داده می شود اما مهمترین توصیه ی پیامبر (فاظفر بذات الدین) انتخاب همسر متدین است آنچنانکه می فرماید: (لیتخذ أحدکم قلبا شاکرا و لسانا ذاکرا و زوجة مومنة تعینه علی أمر الآخرة) یعنی هر کدام از شما باید قلبی شاکر و زبانی ذاکر داشته باشد و همسری برگزیند که در امور اخروی او را یاری نماید.

در زندگی سلف صالح بخصوص صحابه توجه به معیار دین بسیار نمود داشت در روایت هست که یکی از اصحاب پیامبر برای خود همسری برگزید او می خواست میزان تدین و عبادت همسرش را بسنجد لذا خود را به خواب زد و گفت هنوز تا سحر وقت زیادی باقی است بعدا بیدار می شوم و نماز شب می خوانم دید همسرش به نماز ایستاد بعد از ساعتی همسرش او را بیدار کرد تا نماز شب بخواند دوباره خود را به خواب زد و گفت تا سحر وقت زیادی باقی مانده همینطور تا سحر خود را بخواب زده بود و همسرش هر چند وقت یکبار او را بیدار می کرد تا از نماز شب محروم نشود.

2- ذکر خدا و قرائت قرآن

رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: (مثل البیت الذی یذکر الله فیه و البیت الذی لا یذکر الله فیه مثل الحی و المیت) یعنی مثال خانه ای که در آن ذکر خدا می شود و خانه ای که در آن ذکر خدا نمی شود مثال زنده و مرده است.

بسیار واضح و مبرهن است آنچه که مایه ی سعادت و خوشبختی خانواده می شود تنها تأمین مسائل مادی و رفاهمندی افراد خانواده نیست بلکه معنویت و محبتی که بین افراد خانواده وجود دارد مهمترین عامل خوشبختی خانواده است لذا اگر در خانواده ای زن و مرد فقط توجه به نیازهای مادی خود و فرزندانشان داشته باشند دچار مشکلات اخلاقی و رفتاری زیادی خواهند شد چرا که معنویت را از خود گرفته اند و شالوده ی خانواده را بر آن بنا نکرده اند.

ایجاد جو معنوی در خانواده با ذکر خدا و قرائت قرآن و تعلیم و تعلم علم امکان پذیر است . طبق آموزه های اسلامی اگر محیط خانواده از معنویت و ذکر خدا خالی شد راه نفوذ شیاطین به آن خانه و محیط آن باز می شود رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید: (لا تجعلوا بیوتکم مقابر إن الشیطان یفر من البیت الذی تقرأ فیه سورة البقرة) خانه هایتان را گورستان (محل تردد و سکونت شیاطین و اجنه) قرار ندهید شیطان از خانه ای که در آن سوره ی بقره خوانده شود فراری است.

قرائت قرآن و ذکر خدا باعث فرار کردن اجنه و شیاطین و نزول فرشتگان می شود اگر می خواهیم خانه ی ما میزبان فرشتگان باشد حتما باید در خانه توسط افراد خانواده بصورت برنامه ریزی شده و مکرر تلاوت قرآن صورت گیرد.

در روایت نقل شده است که اسید بن حضیر رضی الله عنه در خانه اش مشغول تلاوت قرآن بود ناگهان اسبش مضطرب شد پسرش یحیی نزدیک اسب بود اسید می گوید ترسیدم که اسبم فرزندم را لگدکوب کند وقتی به آسمان نگاه کردم چیزی مانند ابر را دیدم که در آن چراغهایی روشن بود و به آسمان بالا می رفت تا اینکه از دید من ناپدید شد وقتی این قضیه را برای رسول الله صلی الله علیه و سلم تعریف کرد رسول خدا فرمود: (تلک الملائکة کانت تستمع لک و لو قرأت لأصبحت یراها الناس ما تستتر منهم) یعنی آنها فرشتگان بودند که برای شنیدن قرآن فرود آمده بودند و اگر به قرائتت ادامه می دادی مردم هم آنچه که بر آنها پوشیده است را می دیدند.

3- انتخاب مکانی در خانه برای عبادت

اصل در انجام عبادت رسیدن به خشوع است استفاده از مکان مناسب برای ارتباط با خدا و شارژ معنوی بسیار مهم است اگر ما در مکانی مشغول عبادت شویم که در آن اسباب مشغله ی ذهنی زیاد باشد عبادتی که انجام می دهیم بدون خشوع و فاقد تأثیر خواهد بود لذا توصیه پیامبر بر این بود که هر چیزی که به خشوع نماز خدشه وارد می کند وجود آن در نماز کراهت دارد.

روش سلف صالح بر این بود که در خانه هایشان اتاق خاصی برای عبادت در نظر می گرفتند تا اعمال عبادی مثل نماز های سنت ، نماز شب و قرائت قرآن را در آن انجام دهند حتی بعضی از صحابه افتتاح آنرا با دعوت از رسول الله صلی الله علیه و سلم و اقامه ی نماز با برکت ایشان قرار می دادند.

امروزه اتخاذ این مکان در خانه ضرورت بیشتری پیدا می کند چون مشغله های مادی زیادی که در خانه ها وجود دارد مانند تلویزیون مانع از انجام عبادت خاشعانه می شود.

4- توجه به اذکار شبانه روزی

اذکار مأثور از رسول الله صلی الله علیه و سلم به مثابه ی رمزی است که وقتی بر زبان جاری شود بسیاری از گره های مادی و معنوی را می گشاید لذا طبق توصیه ی رسول الله بر مومن لازم است اذکار را به همان صورتی که پیامبر بیان کرده حفظ کند و آنرا متناسب با زمان و مکانش بر زبان جاری نماید تا در محافظت فرشتگان قرار گیرد و اجنه و شیاطین را طرد نماید.

اذکاری چون اذکار صبحگاهی و شامگاهی ، ذکر هنگام ورود به منزل و خروج از آن ، اذکار تعویذی فرزندان ، ذکر هنگام همبستر شدن با زن و مانند اینها تأثیر زیادی در بوجود آمدن جو معنوی خانواده دارند و آنها را در مقابل بسیاری از فتنه ها بیمه می کنند.

رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید: وقتی شخصی وارد منزلش شود و هنگام ورود به منزل و هنگام غذا خوردن ذکر خدا را داشته باشد (بسم الله را بگوید) شیطان به یارانش می گوید نه جایی برای ماندن شما هست و نه غذایی برای خوردنتان و اگر شخصی بدون ذکر خدا وارد منزلش شود و بدون ذکر خدا شروع به غذا خوردن کند شیطان به یارانش می گوید جا برای ماندن و شام برای خوردن نصیب شما شد.

5- کنترل رفتاری اعضای خانواده و ممانعت از ورود افراد فاسد به خانه

رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید: (مثل جلیس السوء کمثل صاحب الکیر و کیر الحداد یحرق بیتک أو ثوبک أو تجد منه ریح خبیثة) یعنی مثال دوست و همنشین بد همانند همنشین صاحب کوره است کوره آهنگر ممکن است خانه ات را بسوزاند یا لباست را آتش دهد یا حداقل بوی بدی از آن به تو می رسد.

بر سرپرست خانواده یعنی پدر لازم است که بر اعمال رفتاری خانواده نظارت غیر محسوس داشته باشد ، بستر خواب فرزندان را از هم جدا کند و در مقابل ناهنجاری اخلاقی و رفتاری اعضای خانواده واکنش نشان دهد.

در میزان ارتباط دوستان و نزدیکانی که با اعضای خانواده مراوده و نشست و برخورد دارند باید بسیار توجه داشت ، مسائل جنسی را با روش خاص به کودکان آموزش داد تا اسیر گرگهای انسانی که دارای قلب بیمار هستند نشوند.

6- حفظ اسرار خانه

آنچه در بین بسیاری از خانواده ها رایج است فخرفروشی و پز دادن در مورد بسیاری از نعمت های موجود است اما باید این نکته را مد نظر قرار دهیم که بسیاری از نعمتهایی که نصیب اهل خانه می شود نعمتهای خصوصی هستند که اعلان آنها برای دیگران باعث برانگیخته شدن حسادت می شود لذا لازم است در بسیاری مسائل راه مخفی کاری و ستر را در پیش گرفت چنانکه رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: (استعینوا علی الحوائج بالکتمان فإن کل ذی نعمة محسود) یعنی در انجام کارها و نیازهایتان از کتمان و پنهان کاری بهره بگیرید چون هر صاحب نعمتی مورد حسادت قرار خواهد گرفت.

مسائل جنسی یکی از رازهای مهمی است که بین زن و مرد در خانه وجود دارد حفظ این رازها بسیار مهم است چرا که افشای آن بنای خانواده را از هم می پاشاند و تبعات ناگوار فردی و اجتماعی بدنبال دارد .

رسول الله صلی الله علیه و سلم بدترین جایگاه در روز قیامت را از آن کسی می داند که رازهای جنسی خود را افشاء می نماید جایی که می فرماید: (إن من شرار الناس منزلة عند الله یوم القیامة الرجل یفضی إلی امراته و تفضی الیه ثم ینشر سرها) یعنی بدترین جایگاه در روز قیامت برای فردی است که با همسرش نزدیکی می کند سپس اسرار او را منشر می نماید.

7- همکاری و مساعدت زن و مرد در کارهای خانه

وقتی که از ام المومنین عایشه رضی الله عنها سوال شد (ما کان رسول الله یصنع فی بیته؟) پیامبر در خانه اش چکار می کرد؟ گفت: (کان یکون فی مهنة أهله فإذا حضرت الصلاة خرج الی الصلاة) یعنی پیامبر پیوسته در خدمت خانواده اش بود و وقتی وقت نماز فرا می رسید برای نماز از خانه خارج می شد.

مرد مدیر و سرپرست خانه است و این مدیریتی است که خدا به او واگذار کرده (الرجال قوامون علی النساء) پس باید این قیمومیت خود نسبت به همسر و اعضای خانواده را بدرستی انجام دهد و نسبت به آن مسوولیت دارد. این بدان معنا نیست که در خانه کاری نکند و همه ی امورات را به زن واگذار نماید و خود فقط ناظر باشد بلکه در تمام مسائل باید خادم خانواده باشد و با یکدیگر مشارکت داشته باشند.

سیرت بزرگان و علما گواه این مطلب است آنچنانکه در روایات و آثار آمده است آنها در کنار همسر در نظافت خانه ، پختن غذا و کارهای دیگر مشارکت داشتند.

8- ایجاد محیط با طراوت و شاد در خانه

میزان ارتباط و صمیمیت اهل خانه با هم در ایجاد این محیط بسیار موثر است پدر و مادر باید علاوه بر پدر و مادربودن ، دوست صمیمی فرزندشان باشند.

وجود مهربانی و محبت در بین اعضای خانواده مورد رضایت خداوند عزوجل است ام المومنین عایشه رضی الله عنها روایت می کند که پیامبر فرمود: (إذا أراد الله عزوجل بأهل البیت خیرا أدخل علیهم الرفق) یعنی اگر خدا به اهل خانه اراده ی خیر داشته باشد مهربانی و محبت را بر آنها وارد می کند.

...............................................................................
نویسنده: شیخ محمد تشیخ «مدرس مدرسه علوم دینی اسماعیلیه»