روزه چهارمین رکن از ارکان اسلام است که در سال دوم هجری بر امت محمد صلی الله علیه و سلم فرض شده است همانطور که بر امتهای قبل نیز فرض بوده است آنچنانکه خداوند عزوجل می فرماید: (یا أیها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون ).

روزه امساک از مفطرات از طلوع فجر تا غروب شمس و پرهیز نفس از محبوبات و مرادهای دل و کام پروریها جهت مطالبه رضای خداوند عزوجل است.

روزه شعاری اساسی از شعائر دین اسلام است که در آن انسان حقیقت ذاتش و راستی عبودیتش را می شناسد .

روزه پله ای برای ارتقای درجه ی عبد نزد معبود است .

شخص روزه دار با روزه خود روح خود را تصفیه می کند و ایمان خود را راسخ می گرداند و یقین و اعتماد خود را زیاد می کند و درجه و مقام خود را در درجه های مختلف تقوا بالا می برد.

از همین آیه بوضوح پیداست که هدف از روزه ایجاد و تقویت تقواست چرا که تقوا بهترین زاد و توشه ی انسان برای رسیدن به سعادت نهایی است (و تزودوا فإن خیر الزاد التقوی ) مقصود از روزه کسر هوای نفس برای تقویت تقواست روح روزه و سرّش تضعیف قوت و نیروی شیطانی در برگشت به شرارتهاست.
یکی از مزیت ها و خصوصیات بارز روزه مساوات و برابری در میان تمام طبقات مردم است همانند نماز، روزه همانطور که بر فقیر فرض است بر غنی هم فرض است همانطور که بر مرد واجب است بر زن نیز واجب است .

روزه بزرگترین منت خدا بر بندگانش است در ماه رمضان کید و مکر شیاطین از مومنان دفع می شود و درهای بهشت بر روی روزداران گشوده می گردد و درهای جهنم بسته می شود رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید: ( إذا جاء رمضان فتحت أبواب الجنة و غلقت أبواب النار و صفدت الشیاطین ) منظور از به زنجیر کشیده شدن شیاطین سد راههای نفوذ شیطان است .

در این ماه انسان با ترک منکرات و شهوات راه نفوذ شیطان را سد می کند چرا که شیطان از طریق مجرای صفات ناپسند انسان در او نفوذ می کند و از آنجا که این صفات ناپسند به بعد مادی وجودی انسان مرتبط است با ریاضت نفس و گرسنه شدنش روح سیر می شود همانطورکه با تقویت جسم و خورانیدن نفس روح گرسنه باقی می ماند و ضعیف می شود.

خداوند روزه را به خود نسبت می دهد و سایر عبادات را از آن بنده می داند ( کل عمل ابن آدم له إلا الصیام فإنه لی و أنأ أجزی به ) چرا که انسان طعام و آشامیدنی و شهوت خود را بخاطر خدا ترک می کند.

یکی از شاخصه های مهم روزه فرض شدن آن در ماه مبارک رمضان است ماهی که ماه نزول قرآن ، ماه بعثت رسول الله صلی الله علیه و سلم ، ماه جهاد، ماه رحمت و طاعت ، ماه جدایی از ماده و شهوت است.

روزه دار با اجتناب از خوردن و آشامیدن و شهوترانی و بدگویی و بد کرداری در این ماه انقلابی روحانی در موسمی سالانه از زندگی سراسر پیوسته با آلام و رنجها و عادتها بوجود می آورد و روح و جسم خود را تصفیه می کند و شستشو می دهد و بعد از یک ماه ریاضت و عبادت خالصانه از مدرسه رمضان با روحی سرشار از ایمان و اراده ای قوی و نفسی متواضع ، بعد از ماهها غرور، فارغ می شود و زندگی جدیدی که در آن اخلاص موج می زند را آغاز می کند.

ماه رمضان با فضایلش در هر عصری از زمان شاهد رویدادها و انتصارات بزرگی برای مسلمین بوده است برای مثال در رمضان سال دوم هجرت مسلمانان در غزوه بدر کبری به پیروزی رسیدند و اولین انتصار اسلام شکل گرفت . در رمضان سال هشتم هجری مکه فتح شد و دوران بت پرستی در جزیرة العرب خاتمه یافت.

ماه رمضان ماه جهاد است نه ماه راحتی و خواب . در این تردیدی نیست که اگر در اسلام روزه نبود جهاد هم نبود زیرا کسی که توانایی تحمل گرسنگی و تشنگی را نداشته باشد کجا تاب و توان تحمل تیر و پیکان را خواهد داشت .

روزه امانت است رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمود: ( إن الصوم أمانة فلیحفظ أحدکم أمانته ) پس حفظ امانت لازم است ( إن الله یأمرکم أن تودوا الأمانات إلی أهلها ) .

ثمرات روزه:

1- تقویت اراده و غلبه ی حکم عقل بر شهوت و نفس

2- مراقبه خدا و حیاء از او

3- یاد فقراء

4- شناخت و معرفت نعمت خدا

5- شناخت ضعف و نیاز انسان

6- نفس هنگامی که با شهوت تقویت شود طغیان می کند ( إن الإنسان لیطغی ) با روزه است که جلو طغیان و سرکشی نفس گرفته می شود .

7- در روزه نوعی تشبیه به ملائکه در انسان بوجود می آید چرا که در ماه رمضان چون ملائکه ذاکر و مسبح و قاری است و هر قدر انسان در مادیات غرق گردد به شیاطین شبیه می شود.

8- از لحاظ طبی روزه دارای فوائد زیادی است ( صوموا تصحوا ) .

مراتب صوم:

صوم أنبیاء : روزه قلب از افکار دنیایی و رها کردن غیر خدا

صوم صالحین : بازداشتن گوش و چشم و زبان و دست و پا و سایر اعضاء از گناهان

صوم عوام : بازداشتن شکم و شرمگاه از برآورده کردن شهوات.

..................................................................................
نویسنده : شیخ محمد تشیخ «مدرس مدرسه علوم دینی اسماعیلیه»