آیا مرگ در ماه مبارک رمضان دلیلی بر بهشتی بودن میت محسوب می شود؟

الحمد لله وحده و الصلاة و السلام علی من لا نبی بعده

اما بعد در پاسخ به این سوالی که معمولا نزد همه مردم متداول است و باعث برداشت ها ی نادرست و تقدس گرایی نسبت به بعضی افراد شده است لازم دیدیم مطلبی مختصر در این زمینه عرضه نماییم:

بحث بهشتی یا جهنمی بودن افراد یک بحث خارج از محدوده ی اطلاعات بشری و امری غیبی است و جز از طریق کانال وحی کسی به غیب اطلاع پیدا نمی کند پس ما نمی توانیم براساس اعمال ظاهری کسی را بطور قطع بهشتی یا جهنمی بحساب بیاوریم.اصلا چنین مسوولیتی به ما محول نشده است پس قضاوت را فقط باید به خدا واگذار کرد و در مورد آن اظهار نظر درست نیست.

در آیات و احادیث در مورد مرگ در رمضان فضیلت مشخصی وارد نشده است اما از آنجا که روزهای رمضان روزهای روزه و نماز و قیام و تلاوت قرآن و ذکر و عبادت است و این ماه ماه رحمت و مغفرت و عتق و آزادی از آتش جهنم می باشد پس اگر کسی در این روزهای پر فضیلت از دنیا رفت مرگ او بیانگر نوعی بشارت عاجله است مشروط به اینکه در زندگی معروف به ایمان و انجام اعمال صالحه باشد چرا که براساس شریعت اسلامی زمان و مکان و حسب و نسب ملاک اعتباری منزلت و مقام بنده نزد معبود نیست بلکه آنچه که موجب سعادت و خوشبختی انسان در دنیا و آخرت و بالا بردن مقام و منزلت او نزد معبود می شود ایمان و عمل صالح است خداوند متعال می فرماید : (من عمل صالحاً من ذكر أو أنثى وهو مؤمن فلنحيينه حياة طيبة ولنجزينهم أجرهم بأحسن ما كانوا يعملون) -نحل97-.

هر کس از مرد و زن کار نیکی به شرط ایمان بخدا بجای آورد ما او را در زندگانی خوش و باسعادت زنده می گردانیم و اجری بسیار بهتر از عمل نیکی که کرده به او عطا می کنیم .

در سنت نیز بر ضرورت ایمان و عمل صالح تأکید شده و هر دو را مکمل هم و مصدر و مایه ی سعادت و خوشبختی در دنیا و آخرت معرفی کرده در صحیح بخاری و مسلم آمده است :

عن أبي هريرة رضي الله عنه قال: "قام رسول الله صلى الله عليه وسلم حين أنزل الله عز وجل "وأنذر عشيرتك الأقربين" قال: "يا معشر قريش أو كلمة نحوها اشتروا أنفسكم لا أغني عنكم من الله شيئا . يا بني عبد مناف لا أغني عنكم من الله شيئا . يا عباس بن عبد المطلب لا أغني عنك من الله شيئا . ويا صفية عمة رسول الله لا أغني عنك من الله شيئا. ويا فاطمة بنت محمد سليني ما شئت من مالي لا أغني عنك من الله شيئا ".

رسول خدا هنگامی که آیه ی ( وأنذر عشيرتك الأقربين ) نازل شد خطاب به قریش فرمود: ای قریش نفس خودتان را خود بخرید ( واز آتش نجات دهید ) من نمی توان برای شما نزد خدا کاری کنم ای بنی عبد مناف من نمی توان شما را از چیزی بی نیاز کنم (و در آخرت شما را از آتش نجات دهم ) ای عباس من نمی توانم تو را نزد خدا بی نیاز کنم ( وچیزی از عذاب خدا را از تو دفع کنم) ای صفیه عمه ی رسول خدا من نمی توانم تو را نزد خدا بی نیاز کنم و ای فاطمه دختر محمد هر چیزی از مال من که می خواهی از من بخواه اما من نمی توانم تو را نزد خدا بی نیاز کنم ( و عذاب را از تو دفع نمایم)

و همچنین رسول خدا صلی الله عیه و سلم فرمود: ( من بطَّأ به عمله لم يسرع به نسبه ) کسی که عملش او را به تأخیر انداخت (و از بهشت باز داشت) نسبش او را جلو نمی اندازد ( و وارد بهشت نمی کند).

امام نووی رحمه الله می گوید: منظور این است کسی که اعمالش ناقص باشد به منزله و مرتبه صاحبان اعمال صالح نمی رسد پس لازم است کسی به نسب و پدران خود و منزلت آنها نزد خدا فریفته نشود که بر آن تکیه زند و خود را فراموش کند .

و وقتی که ابودرداء به سلمان فارسی نامه نوشت و گفت که به سرزمین مقدس شام برو سلمان چپنین پاسخ داد : ای ابا درداء زمین کسی را مقدس نمی کند آنچه که باعث تقدیس شخص می شود عمل اوست .

لذا مرگ در رمضان بخودی خود سببی برای بهشتی بودن کسی نیست بلکه آنچه که نزد خدا معیار ارزش و مقام قرار می گیرد عمل است اما از آنجا که ماه رمضان ماه طاعات و عبادات است و مسلم است که هیچ مومنی در این ماه به معصیت نمی پردازد و شب را در قیام و و نماز و روز را در روزه و قرائت قرآن سپری می کند لذا مرگ او در حال عبادت بشارت و مژده ای برای او می تواند باشد آنچنانکه رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمود: ( إذا أراد الله بعبد خيرا استعمله. فقيل: كيف يستعمله يا رسول الله ؟ قال: يوفقه لعمل صالح قبل الموت" رواه أحمد والترمذي.

هنگامی که خدا به بنده ای اراده ی خیر کند او را بکار می گیرد گفته شد چگونه او را بکار می گیرد؟ فرمود: او را به انجام عمل صالح قبل از مرگ توفیق می دهد.

پس امید است کسانی از اهل ایمان که در رمضان از دنیا رفته اند این توفیق شامل حالشان شده باشد و مرگ آنها بشارتی بر بهشتی بودن آنان باشد .

در مورد مرگ در ازمنه و امکنه مقدس دیگر مانند مرگ در روز جمعه یا روز عرفه یا مرگ در مکه و مدینه هم همین معیار صدق می کند.

....................................................................
نویسنده: شیخ محمد تشیخ (مدرس مدرسه اسماعیلیه)