اسلام دینی شامل و كامل است و برنامه های جامعی در زمینه های مختلف زندگی برای ما دارد . یكی از مواردی كه در اسلام اهمیت فوق العاده ای دارد مساله ی نظافت و پاكیزگی است . قبل از ورود به بیان موضع اسلام در این زمینه می خواهیم گریزی داشته باشیم به مساله ی نظافت در دیگر ملل ..

در دوران جاهلیت قبل از اسلام پاكیزگی نزد اعراب جایگاهی نداشت ، خوردن گوشت مردار ، خون ، گوشت خوك ، حیوانات خفه شده و ... از موارد مرسوم بود . صدی بن عجلان می گوید : رسول الله صلی الله علیه و سلم مرا برای دعوت به سوی اسلام نزد قومم فرستاد ، در جمع نشسته بودیم كه كاسه ای پر از خون آوردند و همه بر آن جمع شدند ، به من گفتند : ای صدی بفرما ، من گفتم : وای بر شما من از نزد كسی به سوی شما آمده ام كه این را بر شما حرام می داند ، گفتند چطور ؟ و من آیه ی زیر را تلاوت كردم : حُرِّمَتْ عَلَیْكُمُ الْمَیْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنزِیرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّـهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّیَةُ وَالنَّطِیحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّیْتُمْ..الایه - 3 سوره مائده (ای مؤمنان!) بر شما حرام است (خوردن گوشت) مردار، خون (جاری)، گوشت خوک، حیواناتی که به هنگام ذبح نام غیر خدا بر آنها برده شود و به نام دیگران سر بریده شود، حیواناتی که خفه شده‌اند، حیواناتی که با شکنجه و کتک کشته شده‌اند، آنهائی که از بلندی پرت شده و مرده‌اند، آنهائی که بر اثر شاخ‌زدن حیوانات دیگر مرده‌اند، حیواناتی که درندگان از بدن آنها چیزی خورده و بدان سبب مرده‌اند، مگر این که (قبل از مرگ بدانها رسیده و) آنها را سر بریده باشید،

نزد مجوسیان هم تاكیدی بر نظافت نمی بینیم : بالاترین وسیله ی تقربشان به خداوند تبارك و تعالی ، خود را شستشو دادن با ادرار گاو بوده است و از آب استفاده نمی كرده اند و مردگان خود را بخاطر تعظیم زمین ، دفن نمی كردند .

نزد نصاری هم در كتب مقدسشان ( تحریف شده ) نظافت را نمی شناخته اند .

یهود هم امتی اهل نجاست بوده اند ، حدیثی از نبی مكرم اسلام صل الله علیه و سلم داریم كه فرمودند : نظفوا .... و لا تشبهوا بالیهود پاكیزه باشید .. و مانند یهود نباشید .

یكی دیگر از رسوماتشان باقی گذاشتن غذا سر سفره بوده است و در كتاب تحریف شده ی تورات دارند كه : هر كس مقداری از غذایش را بر روی سفره باقی نگذارد در زندگی اش خیر نخواهد دید .

اروپا هم تا قرن 16 میلادی فرسنگ ها از نظافت فاصله داشت ، در خانه هایشان توالت وجود نداشت و زباله ها را در كوچه ها می ریختند ، اروپائیان تا قرن 16 میلادی با حمام بیگانه بودند و آنرا كاری زنانه می پنداشتند و در جنگ های صلیبی توسط مسلمانان با آن آشنا شدند .. ویل دورانت در تاریخ تمدن می گوید : یكی از ثمرات جنگ های صلیبی رواج حمام های عمومی بخار در اروپا بود كه به تقلید از گرمابه های مسلمین به آنها رسیده بودند .

حتی الان اگر در زندگی آنها دقت كنیم برخی از عادات گذشته شان هم وجود دارد به هنگام استحمام و شستن ظروف ، آنها را آب نمی كشند و در توالت ها بجای آب از دستمال كاغذی استفاده می نمایند . ..

اما در اسلام :

نصوص فراوانی در تاكید بر امر نظافت و پاكیزگی داریم : مهمترین عبادت كه نماز باشد شرط صحت آن طهارت و پاكیزگی است : طهارت در بدن ، در لباس و در مكان ..و خداوند تبارك و تعالی در قرآن كریم می فرمایند : إن الله یحب التوابین و یحب المتطهرین .. ووو

حالا ببینیم روش اسلام برای تحقق امر نظافت چه بوده است به برخی از آنها اشاره می كنم :

1- امر به نظافت لباس

یَا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ ﴿١﴾ قُمْ فَأَنذِرْ ﴿٢﴾ وَرَبَّكَ فَكَبِّرْ ﴿٣﴾ وَثِیَابَكَ فَطَهِّرْ ﴿٤﴾ای جامه بر سر کشیده (و در بستر خواب آرمیده!).برخیز و (مردمان را از عذاب یزدان) بترسان!و تنها پروردگار خود را به بزرگی و کبریائی بستای (و تنها او را بزرگ بشمار).و جامه‌ی خویش را پاکیزه دار (و خویشتن را از آلودگیها پاک گردان).

مشاهده می كنیم كه امر به نظافت لباس مقرون شده است با توحید الهی و بلافاصله بعد از امر به بزرگداشت خداوند امر به پاكیزگی لباس آمده است .

حدیثی از حضرت عائشه رضی الله عنها داریم كه گفت : رسول الله صل الله علیه و سلم فرمودند : ما علی احدكم إن وجد سعة أن یتخذ ثوبین لیوم الجمعه غیر ثوبی مهنته لازم است اگر شخص توانایی داشته باشد به اینكه دو لباس برای روز جمعه غیر از دولباسی كه برای كارش دارد آماده داشته باشد .

در فقه می خوانیم لباس به محض رسیدن نجاستی به آن ، نجس می شود و قابلیت نماز خواندن در آن وجود ندارد و لذا از اینجاست كه مومن هرگز نجس نمی شود إن المومن لا ینجس چون كه همه ی متعلقاتش باید پاك باشد و الا نمی تواند در روز پنج بار به نماز بایستد .

2 - نظافت راه و اماكن عمومی

رسول گرامی اسلام صل الله علیه و سلم می فرمایند : و تمیط الاذی عن الطریق صدقة از بین بردن نجاست ها و خاشاك ها از راه صدقه است لذا اگر یك مسلمان كوچه اش پاك است از روی اعتقاد این كار را انجام می دهد و این بالاترین نظارت است . . عزیزان نمازگزار همیشه از مورد لعنت مردم قرار گرفتن برحذر باشیم چرا كه اگر راه ها را كثیف كنیم ممكن است عابرین نفرینمان كنند و این بسیار سنگین است .

3- امر به اغتسال

در اسلام بیشتر از 17 غسل مشروع است : غسل جنابت ، حیض ، جمعه ، عیدین و ... و حدیثی از رسول گرامی اسلام صل الله علیه و سلم داریم كه می فرمایند : حق علی كل مسلم أن یغتسل فی كل سبعة أیام یغسل راسه و جسده هر مسلمانی بر او این حق لازم است كه در هر هفت روز سر و جسمش را بشوید

4- طهارت دهان

رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرمایند : لو لا أن أشق علی أمتی لامرتهم بالسواك عند كل صلاة اگر بر امت من سخت نبود دستور می دادم كه همراه هر نمازی مسواك بزنند ..

ما نصوص فراوانی در ارتباط با امر نظافت داریم در حدیثی نبی مكرم اسلام صلی الله علیه و سلم می فرمایند : خمس من الفطرة :الختان ، الاستحداد ، قص الشارب ، نتف الابط ، و تقلیم الاظافر پنج چیز از فطرت سالم است : ختنه كردن ، تراشیدن موی عانه ، كوتاه كردن شارب ، كندن موی زیر بغل ، و گرفتن ناخن

یكی از حكمت های این موارد مساله ی بهداشت و نظافت است

مساله ی نظافت آنقدر مهم است كه در حدیثی داریم عدم رعایت آن باعث عذاب قبر می گردد : روزی رسول گرامی اسلام صل الله علیه و سلم از كنار دو قبر عبور كردند و فرمودند صاحبان این دو قبر عذاب می شوند ، پرسیدند چرا ؟ فرمودند : یكی از آنها بخاطر اینكه به هنگام ادرار كردن مواظبت نمی كرد و نجس می شد ..

اجرای فرامین شرع باعث سلامتی و خوشبختی ما در دنیا و اخرت است آنجه بر ما مشروع شده است مصالح جسمی و مالی و روحی و اخروی و دنیوی ما را در نظر گرفته است چرا كه از جانب پروردگار ماست در اینجا كمی به جنبه های علمی و كشفیاتی كه در مورد دستورات شرع در امر نظافت صورت گرفته است می خواهم اشاره ای داشته باشم :

در قرن 18 میلادی این كشف صورت گرفت كه برای پیشگیری از امراض نظافت ضروری است قبل از قرن 18 میلادی و قبل از اختراع میكروسكوب كسی وجود باكتری و میكروب و ویروس را نمی دانست اما علم جدید كشف كرد كه در یك سانتیمتر مربع بین 1 تا 5 میلیون میكروب وجود دارد و مستمرا تكثیر می شوند و تنها راه نابودی آنها شستن مستمر پوست می باشد ..

عزیزان حالا ببینید 14 قرن قبل پروردگار مهربان ما دستور به وضو داده اند یعنی شستن مستمر پوست بدن و اعضای وضو .

یكی از كارشناسان تشبیه زیبایی در این باره دارد : می گوید : پوست انسان و وجود باكتری و ویروس و میكروب های متعددی كه بر سطح آن وجود دارد مانند كره ی زمین است با انواع موجودات زنده ای كه بر روی آنند و چه بسی از موجودات زنده ی روی زمین هم ، این موجودات ذره بینی بیشتر باشند و علم جدید كشف كرده است كه یك حمام بیشتر از دویست میلیون میكروب را از بین می برد و چون مستمرا این میكروب ها تكثیر می شوند بایستی حمام گرفتن تكرار شود ..

حالا بر گردیم به دستور شرع اسلام در 14 قرن قبل : ما بیشتر از 17 نوع غسل داریم كه خود همان شستن مستمر پوست بدن است .

در دهان بیشتر از صد نوع میكروب وجود دارد تعداد ما بین 500 تا 5 میلیون میكروب در هر میلیمتر از آب دهان كه از باقیمانده ی غذاها بین دندان ها تغذیه می كنند و باعث بوی بد دهان و امراض لثه می شوند و مسواك تاثیر فراوانی در از بین بردن این میكروب ها دارد

پس بی دلیل نیست محبوب ما محمد مصطفی صل الله علیه و سلم فرمودند : اگر بر امت من سخت نبود دستور می دادم همراه هر نماز مسواك بزنند .

ناخن بلند ناقل میلیون ها میكروب است و اسلام بیان داشته اند كه كوتاه كردن ناخن جزء فطرت سالم است اما متاسفانه در حال حاضر ناخن گذاشتن جزء زیباییها شده است در حالیكه خلاف فطرت سالم است و تنها تقلید از غرب ما را به تغییر نگرش ها رسانده است ..

خلاصه ی امر این است كه سعادت و خوشبختی ما در گرو عمل كردنمان به دستورات حضرت حق است ما چه حكمت انجام اوامر را بدانیم چه ندانیم در هر حال اگر دستورات شرع روشنگر راه ما باشد جسمی سالم و روحی پویا خواهیم داشت پس درمان همه ی دردها داشتن خداوند در زندگی است شاعر چه جالب می فرماید :

اگر در خلوتت نور خدا نیست **** تو را دردی بود كان را دوا نیست

خدا در هر دل بیگانه پیداست **** ولی بیگانه با او آشنا نیست

یكی گفتا كه ایزد در كجا هست **** بدو گفتم كه ای غافل كجا نیست

...............................
شیخ عبدالله دریایی