حقیقتا انسان موجودی است اجتماعی . و رب العالمین قوانینی اجتماعی برای رستگاری بنی ادم وضع نموده است . یكی از معیارهایی كه ملاك خیریت انسانها می باشد درصد سودمندی شخص به نسبت دیگران است رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و سلم می فرمایند : خیر الناس أنفعهم للناس بهترین مردم سودمندترینشان هستند .

در حدیثی دیگر می خوانیم كه در هر روز بر هر مفصلی از مفصل های انسان صدقه است كه باید بپردازد یعنی در روز 360 صدقه بر ما لازم است .

ابوذر رضی الله عنه پرسید : من أین اتصدق و لیس لنا اموال ؟ از كجا صدقه بدهیم در حالی كه ثروتی نداریم؟ رسول الله صلی الله علیه و سلم در ادامه مواردی را بر می شمرند كه جزء صدقات به حساب می آیند و معظم آنها در راستای خدمت رسانی به مردم است : تكبیر و تسبیح و تحمید صدقه است ، لا اله الا الله و استغفار صدقه است ، امر به معروف و نهی از منكر صدقه است ، دور كردن سنگ ، استخوان و خار و خاشاك از مسیر مردم صدقه است ، راهنمایی كردن شخص نابینا صدقه است ، نشان دادن جای گمشده صدقه است ، كمك به درمانده صدقه است و..

لذا سودمند بودن از فرمایشات اكید اسلام است . و در ادامه برخی از مصادیق سودمند بودن را ذكر خواهیم كرد :

1- بر آورده ساختن نیاز نیازمندان

یكی از مصادیق سودمند بودن ، به فكر حاجت حاجتمندان بودن است . رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و سلم می فرمایند : من كان فی حاجة أخیه كان الله فی حاجته و من فرج عن مسلم كربة فرج الله بها عنه كربة من كرب یوم القیامة و من ستر مسلما ستره الله یوم القیامه

هر كس نیاز برادرش را بر آورده سازد خداوند نیازش را بر آورده می سازد و هركس مشكلی از مشكلات مسلمانی را حل كند خداوند مشكلی از مشكلات روز قیامتش را حل خواهد كرد و هر كس عیب مسلمانی را بپوشاند خداوند در روز قیامت عیبش را می پوشاند . آری كسی بی عیب نیست اگر بعد از پی بردن به عیب برادر یا خواهرت آن را پوشاندی خداوند عیوبت را می پوشاند ... این منش یك انسان مسلمان است نه اینكه اگر عیبی را در برادرمان مشاهده كردیم فورا آن را انتشار دهیم و از طریق وات ساب ، وایبر و ...

آن را به نظر همگان برسانیم بلكه حتی اگر دیدیم آبروی شخصی برده می شود بایستی در حد توان جلو انتشارش را گرفت نه اینكه وصل كننده زنجیره ی آبروریزی برادر مسلمانمان گردیم ..

رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و سلم می فرمایند : لان أمشی مع أخی المسلم فی حاجة احب إلی من أن أعتكف فی هذا المسجد ( مسجد نبوی) شهرا اگر در پی رفع نیاز برادر مسلمانم باشم برایم دوست داشتنی تر است از اینكه یك ماه در این مسجد ( مسجد النبی ) به اعتكاف بنشینم .

و بدین خاطر بود كه شاگردان مكتب نبوی صلی الله علیه و سلم خود را مدیون كسانی می دیدند كه از آنها درخواست كمك كرده باشند : ابن عباس می فرماید : سه نفر هستند كه نمی توانم كار آنها را جبران كنم : 1- كسی كه اول به من سلام می كند 2- كسی كه در مجلس جا برایم باز می كند 3- و آن كس كه مسیری را می پیماید تنها بخاطر اینكه به دیدارم بیاید . اما نفر چهارم جز خداوند عزوجل هیچكس نمی تواند كار خوبش را پاداش دهد و جبران كند .. حالا این نفر چهارم كیست ؟ شخصی است كه مشكلی برایش پیش می آید و شب با خود فكر می كند كه برای حل مشكلش نزد چه كسی برود و بعد از فكر كردن در من صلاحیت می بیند كه مشكلش را حل كنم و نزد من می آید ..

علی بن حسین رضی الله عنه شبانه به خانه ی فقرا نان می برد و تنها بعد از مرگش متوجه شدند كه ایشان بوده است .

جوانان ، زنان ، مردان ، بزرگان . سعی در نفع رساندن به دیگران از اخلاق رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و سلم بوده است .. وقتی برای اولین بار بر حضرت صلی الله علیه و سلم وحی نازل شد و بعد از برگشتن نزد خدیجه رضی الله عنها ، خدیجه با جملات زیر ایشان را وصف كرد : و الله لا یخزیك الله ابدا انك لتصل الرحم و تصدق الحدیث و تحمل الكل و تكسب المعدوم و تقری الضیف قسم به خداوند ، خداوند هرگز شما را خوار نمی كند ، تو صله ی رحم بجا میاری ، راستگو هستی ، بار مشكلات مسكین و ضعیف را حمل كنی و بی چیز را حمایت می نمایی و مهمان نوازی می نمایی...

بر آوردن نیاز نیازمندان از اسباب نجات است : در حدیثی آمده است : .. به رسول ا لله صلی الله علیه و سلم گفتم چه چیزی بنده را از آتش نجات می دهد فرمودند : الایمان بالله ایمان به خداوند گفتم همراه ایمان ، عمل هم باید باشد ، فرمودند : یرضخ مما رزقه الله از آنچه خداوند به او داده است به دیگران بدهد . گفتم : اگر فقیر بود و چیزی نداشت ؟ فرمودند : امر به معروف و نهی از منكر كند . گفتم اگر نمی توانست این كار را بكند ؟

فرمودند : یصنع لاخرق برای شخص نادانی كه توان كسب ندارد ، كسب ایجاد كند ( ایده ای بدهد ، طرحی بدهد ) گفتم : اگر خودش توان انجام این كار را نداشت فرمودند : مظلومی را یاری رساند گفتم : اگر ضعیف بود و نمی توانست به داد مظلوم برسد فرمودند : ....لیمسك أذاه عن الناس آزار و اذیتش را از مردم نگه دارد ....

آری حداقل مسلمانی این است كه شرش را سر جامعه و مسلمانان دیگر كوتاه كند ، اگر خیری ندارد ، اگر نمی تواند كمكی كند حداقل زیانگر نباشد .. چقدر بدبختند و چقدر گناهشان عظیم است آنانی كه بخاطر منافع شخصی ، سعی در كسب در آمد از راه معتاد كردن و فروش مواد مخدر به دیگران می نمایند .. اینها نه تنها اینكه خلاف اسلام عمل می كنند و جرم سنگینی را مرتكب می شوند حتی خلاف وجدان انسانی گام بر می دارند حاضرند خانواده هایی را از هم بپاشانند ، جوانانی را از استعداد تهی سازند ، نوجوانانی را از تحصیل باز بدارند تنها بخاطر منافع شخصی و اقتصادی خود .. پس اگر خیری برای جامعه نداریم حداقل شر نداشته باشیم ...

2- اصلاح بین مردم

یكی دیگر از مجالات انتفاع به دیگران سعی در اصلاح بین مردم است رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وسلم می فرمایند : ألا أخبركم بافضل من درجة الصیام و الصلاة و الصدقة قالوا بلی یا رسول الله قال : اصلاح ذات البین.. آیا شما را به چیزی راهنمایی نكنم كه از روزه و نماز و صدقه هم باارزشتر است ؟ گفتند آری یا رسول الله فرمودند : اصلاح بین مردم .

اصلاح بین مردم وظیفه همه هست نه اینكه تنها به شورای حل اختلاف و دادگاه ارجاع دهیم بایستی نگاه كنیم كه از قلم یا زبان یا دست ما برای اصلاح بین مردم چه كاری بر می آید آن را انجام دهیم متاسفانه بعضا مشاهده می شود كه افرادی برای متهم جلوه دادن طرف مقابل به دروغ و حتی قسم خوردن متوسل می شوند ..

و دیگران بجای اینكه سعی در ایجاد سازش بین دو نفر كنند آتش بیار معركه می شوند و طرف مقابل را تحریك می كنند كه بخاطر چیزهای پیش پا افتاده راهی دادگاهها شوند و اینگونه القا می كنند كه نباید بذاری كه طرف مقابل پیروز شود ...

بحث پیروزی این و آن نیست بحث اجرای فرامین الهی است فاصلحوا بین اخویكم .. خداوند تبارك و تعالی به ما عقل و بیان داده است مشكلات را بایستی با توسل به ایندو نعمت حل كرد دغدغه ی ما چرا طرفین دعوا و چه دیگران بایستی به هنگام بروز مشكل به دنبال راه حل بودن است و تمركز بایستی بر این موضوع قرار گیرد و بر راه حل هایی تمركز كنیم كه كمترین هزینه یا هیچ هزینه ای برای ما نداشته باشد ..

خصوصا در مسائل خانوادگی : در ابتدا مدیر و اعضای خانواده بایستی اختلاف را در بین خودشان حل نمایند و به بیرون بروز ندهند تنها بعد از طی مراحلی كه چاره ای جز علنی شدن اختلاف را ندارند علنی شدنش به این صورت است كه یك داور از خانواده ی زن و یك داور از خانواده ی مرد انتخاب شوند و امر میانجیگری و حل مشكل را عهده دار شوند و خداوند تبارك و تعالی می فرمایند ان یریدا اصلاحا یوفق الله بینهما اگر این دو نفر به دنبال اصلاح باشند خداوند بینشان صلح را ایجاد خواهد كرد ...

آری ان یریدا اصلاحا اگر داورها به دنبال اصلاح باشند نه اینكه خودشان آتش بیار معركه شوند و به گفته ی شاعر:

هر چه بگندد نمكش می زنند ***** وای به روزی كه بگندد نمك

و بدانیم كه جامعه ای موفق تر است كه دادگاههایش خلوت تر باشد و تعاملی نیكو با یكدیگر داشته باشند ...

این دو مورد از مصادیق انتفاع به دیگران بود كه خیر الناس انفعهم للناس و شاعر چه جالب فرموده است :

بنی آدم اعضای یكدیگرند **** كه در آفرینش ز یك گوهرند

چو عضو را بدرد آورد روزگار **** دگر عضوها را نماند قرار

تو كز محنت دیگران بی غمی **** نشاید كه نامت نهند آدمی

............................
شیخ عبدالله دریایی