اسباب و راههاي رسيدن به تقوا:

ـ ارتباط و انس با قرآن.

{وَكَذَلِكَ أَنزَلْنَاهُ قُرْآناً عَرَبِيّاً وَصَرَّفْنَا فِيهِ مِنَ الْوَعِيدِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ أَوْ يُحْدِثُ لَهُمْ ذِكْراً} (طه113)
‏ «همچنين قرآن را به زبان عربي فرو فرستاديم و در آن بيم دادن و ترساندن را (به شيوه‌هاي گوناگون) بازگو كرديم، تا اين كه (مردمان از كفر و معاصي) بپرهيزند، يا باعث يادآوري و بيداري (و مايه پند و عبرت) ايشان شود. » ‏

{كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ} (بقره187)
«خداوند اين چنين آيات خود را براي مردم روشن مي‌سازد، باشد كه پرهيزگار شوند. » ـ حركت در مسير هدايت خداوندي از طريق مجاهدت و تلاش.

{وَالَّذِينَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى وَآتَاهُمْ تَقْواهُمْ} (محمد17)
‏ «كساني كه راهياب شده‌اند، خداوند بر راهيابي ايشان مي‌افزايد و تقواي لازم را بديشان عطاء مي‌نمايد.»‏

{وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ} (عنكبوت69)
‏ «كساني كه براي (رضايت) ما به تلاش ايستند و در راه (پيروزي دين) ما جهاد كنند، آنان را در راههاي منتهي به خود رهنمود (و مشمول حمايت و هدايت خويش) مي‌گردانيم، و قطعاً خدا با نيكوكاران است (و كساني كه خدا در صف ايشان باشد پيروز و بهروزند). » ‏

ـ روزه اگر اجراي آن مطابق با شرع و همراه با آگاهي قلب باشد از راه‌هاي رسيدن به تقواست.

{يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ} (بقره183)
‏ «اي كساني كه ايمان آورده‌ايد! بر شما روزه واجب شده است، همان گونه كه بر كساني كه پيش از شما بوده‌اند واجب بوده است، تا باشد كه پرهيزگار شويد. » ‏

ـ عبوديت و بندگي به معني آبادكردن دل به محبت خداوند و حاكميت خدا بر قلمرو درون و بيرون نيز از عوامل تقواست.

{يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُواْ رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ} (بقره21)
‏ «اي مردم! خداي خود را بپرستيد، آن كه شما را و كساني را آفريده است كه پيش از شما بوده‌اند، تا (خود را بدين وسيله پاك سازيد و) راه پرهيزگاري گيريد. » ‏

- رفاقت و همراهي انسانهاي صادق از جمله اسباب رسيدن به تقواست.

{يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَكُونُواْ مَعَ الصَّادِقِينَ} (توبه 119)
‏ «اي مؤمنان! از خدا بترسيد و همگام با راستان باشيد. »

در پايان اين مطلب را متذكر شويم كه هر چه دايره مسئوليت انسان بيشتر شود نياز به تقوا نيز بيشتر مي گردد مجموعه اي از افراد كه مسئوليت اصلاح اجتماعي را دارند و در سلك دعوتگران قرار مي‌گيرند، بيش از هر مجموعه اي نيازمند تقوا هستند.

به همين دليل پيامبر اسلام در زماني كه معاذ بن جبل رضي الله عنه را براي دعوت و تبليغ دين مكانهاي مختلف مي فرستد او را چنين نصيحت مي كند كه: اتَّقِ اللَّهَ حَيْثُمَا كُنْتَ وَأَتْبِعِ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَةَ تَمْحُهَا وَخَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ.

هر جا كه باشي از خدا بترس (تقوا داشته باش) و در پي هر بدي و اشتباه، كاري نيك انجام بده تا آن بدي را از بين ببرد و با مردم خوش رفتار باش.

اين وصاياي ارزشمند بايد مورد توجه همه دعوتگران باشد. ميدان دعوت و تبليغ ميداني است كه براي انسانهاي مريض لغزشگاهها و پرتگاههايي عميق دارد كه رهايي از آن نياز به تقوا دارد.

فوايد تقوا

تأمل در آياتي كه در بخش اهميت تقوا ذكر شد، جايگاه تقوا را مشخص مي گرداند، دقت در مجموعه اي ديگر از آيات كه در آن مدح و ستايش تقوا آمده است و اشاره به فوائد تقوا دارد نيز مي تواند اهميت تقوا را براي ما صد چندان كند. پس با هم در اين آيات تأمل كنيم.

- تقوا مقياس و ميزان تفاضل و برتري انسانهاست.

{إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ} (حجرات:13)
«بي‌گمان گرامي‌ترين شما در نزد خدا متقي‌ترين شما است»

- بهترين توشه ي اين دنيا تقوا مي باشد.

{وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَا أُوْلِي الأَلْبَابِ} (بقره:197)
«و توشه برگيريد (هم براي سفر حجّ و هم براي سراي ديگرتان و بدانيد) كه بهترين توشه پرهيزگاري است، و اي خردمندان! از (خشم و كيفر) من بپرهيزيد.»

- متقين دوستان حقيقي خداوند هستند.

{إِنْ أَوْلِيَآؤُهُ إِلاَّ الْمُتَّقُونَ} (انفال34:)
«تنها كساني حق اين سرپرستي را دارند كه پرهيزگار باشند.»

خداوند عمل متقين را قبول مي كند.

{إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ} (مائده:27)
«خدا (كار را) تنها از پرهيزگاران مي‌پذيرد.»

- باتقوايان أهليت و شايستگي عمل به قرآن را دارند.

{هَذَا بَيَانٌ لِّلنَّاسِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةٌ لِّلْمُتَّقِينَ} (آل عمران: 138)
«اين (كه درباره صفات مؤمنان و قواعد و ضوابط ثابت خدا درباره گذشتگان گذشت) روشنگري است براي مردمان، و مايه رهنمود و پندپذيري براي پرهيزگاران است.» ‏

- كسي مي تواند در مقابل شيطان مقاومت كرده و از مكر شيطان در امان بماند كه اهل تقوا باشد.

{إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَواْ إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِّنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبْصِرُونَ} (اعراف:201)
«پرهيزگاران هنگامي كه گرفتار وسوسه‌اي از شيطان مي‌شوند به ياد (عداوت و نيرنگ شيطان، و عقاب و ثواب يزدان) مي‌افتند، و (در پرتو ياد خدا و به خاطر آوردن دشمنانگي اهريمن) بينا مي‌گردند (و آگاه مي‌شوند كه اشتباه كرده‌اند و از راه حق منحرف شده‌اند، و لذا شتابان به سوي حق برمي‌گردند).» ‏

- هر بنيان و تأسيسي كه بر تقوا استوار نباشد، نابودشدني است.

{أَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَى تَقْوَى مِنَ اللّهِ وَرِضْوَانٍ خَيْرٌ أَم مَّنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَىَ شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَانْهَارَ بِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ وَاللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ} (توبه:109)
«آيا كسي كه شالوده آن (مسجد) را بر پايه تقوا و پرهيز از (مخالفت فرمان) خدا و (جلب) خوشنودي (او) بنياد نهاده است، (كارش) بهتر است يا كسي كه شالوده آن را بر لبه پرتگاه شكافته و فرو تپيده‌اي بنياد نهاده است و (هر آن با فرو ريختن خود) او را به آتش دوزخ فرو مي‌اندازد؟ خداوند مردمان ستم‌پيشه را (به چيزي كه خير و صلاح ايشان در آن باشد) هدايت نمي‌كند.»

- رفاه مادي و نزول بركات بر امتها نيز به تقواي آنها ارتباط دارد.

{وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْكِتَابِ آمَنُواْ وَاتَّقَوْاْ لَكَفَّرْنَا عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلأدْخَلْنَاهُمْ جَنَّاتِ النَّعِيمِ* وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُواْ التَّوْرَاةَ وَالإِنجِيلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَيهِم مِّن رَّبِّهِمْ لأكَلُواْ مِن فَوْقِهِمْ وَمِن تَحْتِ أَرْجُلِهِم مِّنْهُمْ أُمَّةٌ مُّقْتَصِدَةٌ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ سَاء مَا يَعْمَلُونَ} (مائده: 65 و66)
‏«و اگر اهل كتاب (اعم از مسيحيان و يهوديان، به جاي دشمنانگي و تباهكاري، به اسلام بگروند و) ايمان بياورند و پرهيزگاري پيشه كنند، گناهانشان را مي‌زدائيم (و زشتيها و پلشتيهاي گذشته ايشان را مي‌بخشيم) و آنان را به باغهاي پرنعمت بهشت داخل مي‌سازيم.»

‏و اگر آنان به تورات و انجيل (اصلي و دست‌نخورده) و بدانچه كه از سوي پروردگارشان (به نام قرآن) بر آنان نازل شده است عمل بكنند (و در ميان خود قوانين الهي را پياده كنند و برپاي دارند) از بالاي سر خود و از زيرپاي خود (و از هر سو، غرق در نعمت شده و از آسمان و زمين) روزي خواهند خورد. (اهل كتاب همه يكسان نيستند) جمعي از آنان عادل و ميانه‌روند (و به اسلام مي‌گروند و به محمّد ايمان مي‌آورند) ولي بسياري از ايشان (نااهل و كج‌روند و) بدترين كاري را انجام مي‌دهند. » ‏

- خداوند با اهل تقوا همراهي مي كند، آنها را دوست دارد و آنها را نصرت مي دهد.

{وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ} (توبه:36)
«و بدانيد كه (لطف و ياري) خدا با پرهيزگاران است.»

{إِنَّ اللّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَواْ وَّالَّذِينَ هُم مُّحْسِنُونَ} (نحل:128)
«بي‌گمان خدا (مرحمت و معونت و حفاظت و رعايت همه جانبه‌اش) همراه كساني است كه تقوا پيشه كنند و (با دوري از نواهي، خود را از خشم خدا به دور دارند، و با تمام نيرو و قدرت) با كساني است كه نيكوكار باشند و (با انجام اوامر الهي خويشتن را به الطاف ايزد نزديك سازند).» ‏

{إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ} (توبه: 7)
«بيگمان خداوند پرهيزگاران (وفاكننده به عهد و پيمان) را دوست مي‌دارد.»

- رزق و روزي پاك و رهايي از تنگناها و سختي نصيب متقين مي شود.

{وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجاً* وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْراً} (طلاق:2 و3)
«هر كس هم از خدا بترسد و پرهيزگاري كند، خدا راه نجات (از هر تنگنائي) را براي او فراهم مي‌سازد و به او از جائي كه تصوّرش نمي‌كند روزي مي‌رساند. هر كس بر خداوند توكّل كند (و كار و بار خود را بدو واگذارد) خدا او را بسنده است. خداوند فرمان خويش را به انجام مي‌رساند و هر چه را بخواهد بدان دسترسي پيدا مي‌كند. خدا براي هر چيزي زمان و اندازه‌اي را قرار داده است.» ‏

- برخورداري از تقوا به انسان قدرت مي دهد حق را از باطل تشخيص دهد.

{يِا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إَن تَتَّقُواْ اللّهَ يَجْعَل لَّكُمْ فُرْقَاناً وَيُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ} (انفال:29)
‏«اي مؤمنان! اگر از خدا (بترسيد و از مخالفت فرمان او) بپرهيزيد، خدا بينش ويژه‌اي به شما مي‌دهد كه در پرتو آن حق را از باطل مي‌شناسيد، و گناهانتان را مي‌زدايد و شما را مي‌آمرزد، چرا كه يزدان داراي فضل و بخشش فراوان است.» ‏

- در آخرت نيز اهل تقوا هستند كه از نعمتهاي خداوندي برخوردار و به باغهاي بهشت وارد مي‌شوند و به رضوان خداوندي مي رسند.

{إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ* آخِذِينَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كَانُوا قَبْلَ ذَلِكَ مُحْسِنِينَ} (ذاريات:15 و16)
‏«پرهيزگاران در ميان باغهاي بهشت و چشمه‌ساران خواهند بود.» ‏دريافت مي‌دارند چيزهائي را كه پروردگارشان بديشان مرحمت فرموده باشد. چرا كه آنان پيش از آن (در سراي جهان) از زمره نيكوكاران بوده‌اند.» ‏

{إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ} (حجر45:)
‏«پرهيزگاران در ميان باغهاي بهشت و چشمه‌ساران خواهند بود.» ‏

{إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي مَقَامٍ أَمِينٍ} (دخان:51)
‏«پرهيزگاران در جايگاه امن و اماني هستند.»

{إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ} (قمر54:)
‏«قطعاً پرهيزگاران در باغها و كنار جويباران بهشتي جاي خواهند داشت.» ‏

{إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفَازاً* حَدَائِقَ وَأَعْنَاباً} (نبأ:31 و32)
‏«مسلّماً پرهيزگاران، رستگاري (از دوزخ) و دستيابي (به بهشت) بهره ايشان مي‌گردد. ‏‏باغهاي سرسبز، و انواع رزها (بهره ايشان مي‌گردد).»

..................................................
نویسنده: شیخ سعدالدين صديقي