نماز تراویح نه برای زنان و نه برای مردان، برای هیچکس واجب نیست؛ بلکه یک نماز مستحبی است و نزد خداوند دارای ارزش والا و ثواب فراوان است. بخاری و مسلم از ابوهریره روایت می‌کنند که می‌گفت: پیامبر(ص) مسلمانان را به انجام آن دستور می‌داد و می‌فرمود:

( مَن قامَ رَمضانَ ایماناً و اِحتِساباً غَفَراللهُ له ما تَقَّدَمَ مِن ذَنبِهِ)

« کسی که شب های ماه رمضان را از روی ایمان و اخلاص به نماز بگذراند، گناهان گذشته‌اش همه آمرزیده می‌شود».

کسی که نماز تروایح را با خشوع و آرامش، و از روی ایمان و اخلاص بخواند و نماز صبح را نیز در وقت خودش ادا نماید، انگار شبهای ماه رمضان را به نماز و عبادت گذرانیده است و اجر و ثواب قائمین (شب‌زنده‌داران) را دارا می‌باشد. این حکم شامل تمامی مردان و زنان می‌شود؛ جز اینکه نماز خواندن زنان در منزل بهتر از نماز خواندن آنان در مسجد است. مگر اینکه رفتن آنان به مسجد علاوه بر ادای نماز، فوائد دیگری از جمله شنیدن موعظه، یا یادگیری علم و دانش و دین یا شنیدن قرآن از قاری خاشع و با اخلاص، و … داشته باشد، که در این صورت رفتن آنان به مسجد بهتر و سزاوارتر است. به ویژه در این عصر حاضر که بیشتر مردان به زنانشان مسائل دینی را آموزش نمی‌دهند، و اگر در بعضی موارد بخواهند آنان را آموزش دهند، توانایی لازم را برای تفهیم مسائل دینی و موعظۀ آنان را در خود سراغ ندارند، و چون برای وعظ و نصایح دینی جز مساجد مکان دیگری باقی نمانده بنابراین، شایسته است، اجازه داده شود که از این فرصت استفاده نمایند، و میان آنان و خانۀ خدا حائل و مانعی ایجاد نشود؛ بخصوص بسیاری از زنان مسلمان هرگاه در خانه‌هایشان باقی بمانند، شوق و رغبتی برای خواندن نماز تراویح ـ به صورت تنهایی ـ نشان نمی‌دهند، برخلاف زمانی که حاضر به جماعت و در مسجد باشند.

البته، خارج شدن زن از خانه، حتی اگر به سوی مسجد هم باشد، باید با اجازۀ شوهرش باشد؛ زیرا که مرد سرپرست خانه و مسئول خانواده می‌باشد، و تا زمانی که دستور به ترک واجبی یا ارتکاب معصیتی نداده باشد، فرمانبرداری از او واجب است، در غیر این صورت دستورات او نه شنیدنی است، و نه شایستۀ فرمانبرداری. زنی که به رفتن مسجد رغبت و تمایل داشته باشد، شوهرش نمی‌تواند مانع او بشود، مگر به خاطر یک مانع و عذر معتبر شرعی. مسلم روایت می‌کند که پیامبر(ص) می‌فرماید:

(لا تَمنَعوا اِماءَ الله مَساجِدَالله)

«زنان را از رفتن به مساجد خدا منع نکنید».

مانع معتبر شرعی عبارت است از اینکه ـ به عنوان مثال ـ شوهر بیمار باشد و نیاز به مراقبت و پرستاری داشته باشد، یا اینکه زن دارای کودک خردسال باشد که تنها گذاشتن آنان در خانه مشکلات و خطراتی برای آنان به وجود آورد و کسی نباشد که از آنان مراقبت نماید، و مانند این از موانع و عذرهای معقول و قابل قبول دیگری. از سوی دیگر، اگر کودکان در مسجد داد و فریاد کنند و موجب حواس‌پرتی نمازگزاران می‌شوند در آن صورت باید زنان از آوردن کودکان به مسجد اجتناب ورزند. زیرا، اگر این کار در نمازهای واجب روزانه به خاطر کوتاهی مدت زمان آنها جایز و روا باشد، در نماز تراویح به دلیل طولانی بودن زمان ادای آنها و بی‌صبری کودکان در طول نماز که گاه ساعت‌ها طول می‌کشد، از این کار ممانعت به عمل آمده است.

اما مسئلۀ سخن گفتن زنان در مسجد همانند سخن گفتن مردان است و جایز نیست در مسجد در مواقع غیرضروری صدا به خصوص دربارۀ امور دنیوی بلند گردد؛ زیرا مساجد برای این کار بنا نشده‌اند؛ بلکه برای عبادت یا تعلیم و تعلم بنا شده‌اند.

بنابراین لازم است که زنان مسلمان و متدین در خانۀ خدا سکوت را رعایت کنند، مبادا باعث حواس‌پرتی نمازگزاران یا به هم خوردن نظم درس و بحث علمی گردد و هرگاه زنی ناچار به سخن گفتن شد، باید با صدای آهسته و آرام و به اندازۀ ضرورت سخن بگوید، در سخن گفتن و لباس پوشیدن و راه رفتن، نباید هیچگاه وقار و متانت خود را از دست بدهد.

دوست دارم در این ارتباط، منصفانه مطلبی را بگویم و آن اینکه بعضی از مردان در غیرتمندی نسبت به زنان، افراط و زیاده‌روی کرده و زنان را در تنگنا قرار می‌دهند و با وجود دیوارها و نرده‌های چوبی و آهنی بلندی در مساجد که میان زنان و مردان فاصله انداخته و زنان جز صدا، حتی آگاهی از تحرکات امام جماعت خود را ندارند ولی باز به هیچ وجه حاضر به رفتن زنانشان به مسجد نیستند؛ در حالی که زنان در عصر پیامبر و یارانش بدون وجود چنان پرده‌ها و نرده‌های چوبین و آهنین به مسجد می‌رفتند (و اکنون باب النساء در مسجدالحرام از آن زمان به یادگار مانده است).

شگفت اینجاست که بعضی از مردان در مساجد به خودشان اجازۀ بحث و گفتگو را حتی با صدای بلند می‌دهند، ولی به زنانشان اجازه نمی‌دهند حتی با زن همسایه در مسائل دینی گفتگو کند. انگیزۀ چنین عملی تعصب و تحجر و بی‌انصافی در امر دین است. در رابطه با چنین غیرت مذموم و ناپسند از پیامبر(ص) روایت شده است که:

(انَّ من الغیره یُبغِضُهُ اللهُ و رَسوُلُه)

«بعضی از غیرت‌ها مورد تنفر خدا و رسول می‌باشند».

و غیرت در غیرمحل و جایگاه آن است.

زندگانی امروزی همۀ درها را به روی زنان گشوده است. زن از خانۀ خود پیوسته بیرون می‌آید و به مدرسه و دانشگاه و بازار و … می‌رود؛ آیا رواست آنان را از بهترین جایگاه که همان مسجد است محروم نمائیم؟! من بدون هیچ دغدغه و احساس حَرَجی، با صدای بلند اعلام می‌نمایم که ای مردان! زمینۀ رفتن زنان به مساجد را فراهم کنید تا آنان هم به خیر و نیکی دست یابند و موعظه‌های دینی را بشنوند و مسائل دینی را بفهمند و مادامی که آنان با حجاب و باوقار و با متانت، و به دور از تبرج و بدحجابی از خانه بیرون می‌آیند، هیچ مانعی ندارد که آنان در مسجد بدون ارتکاب به گناه و معصیت، با زنان دیگر به بحث و گفتگو حتی به هم‌صحبتی تفریح‌آمیز بپردازند. والحمدلله رب العالمین

——————————————-
منبع : دیدگاه‌های فقهی معاصر
مؤلف: دکتر یوسف قرضاوی
مترجم: دکتر احمد نعمتی