ان الحمد لله نحمده و نستعینه و نستغفره، و نعوذ بالله من شرور انفسنا، و سیئات اعمالنا، من یهده الله فلا مضل له، و من یضلل فلا هادی له، و اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له، و اشهد ان محمداٌ عبده و رسوله.

« یاأیها الذین ءامنوا إذا نودی للصلوة من یوم الجمعة فاسعوا إلی ذکر الله و ذروا البیع ذلکم خیر لکم إن کنتم تعلمون » [ جمعه: 9]

ای کسانی که ایمان آورده اید، هنگامی که برای نماز جماعت در روز جمعه ندا زده می شود، به سوی ذکر خدا بشتابید و هرگونه خرید و فروش را رها سازید. این برای شما بهتر است، اگر بدانید.

جمعه در نزد خداوند افضل ترین روزها به حساب می آید ویژگی هایی به خود اختصاص داده و رخدادهای متعددی در آن به وقوع پیوسته از جمله خلقت آدم، دخول و خروجش از بهشت و وفات او در این روز بوده است.

خداوند روز جمعه را از امتهای گذشته مانند یهود و نصاری پنهان نمود و به ما توفیق یافتن آن را داد تا بتوانیم عبادت هایی را در آن روز انجام داده از فضلش بهرمند شویم و اگرچه در دنیا آخرین امتها می باشیم اما در آخرت گوی سبقت را از دیگران می بریم و به فرموده پیامبر صلی الله علیه و سلم: « نحن الآخرون السابقون یوم القیامة ». [بخاری:6624 ]

قیامت در چنین روزی به پا خواهد شد و جمعه عروس روزها در بهشت می باشد که « یوم المزید » نام دارد و بهشتیان در چنین روزی به دیدار خداوند نائل می گردند.

پس مؤمن غافل مباش!، از اهل جمعه دنیا باش تا در آخرت نیز از اهل جمعه باشی. احکام جمعه و فضایل آن از جمله کثرت صلوات فرستادن و دعا کردن و غیره خود را بی نصیب نکن و چون انسان احتیاج به تشویق دارد لذا سعی کردیم احادیث وارد شده را به صورت مختصری جمع آوری کرده تا هرچه بیشتر با احادیث صحیح در این زمینه آشنا شده و گامی بلندتر در جهت کسب اسباب تقرب به سوی خدا و احیای سنت نبوی داشته باشیم.

فضل روز جمعه:

1) « عن ابی مالک الاشعری رضی الله عنه قال، قال رسول الله صلی الله علیه و سلم الجمعة کفارة لما بینهما و بین الجمعة التی تلیها و زیادة ثلالة ایام و ذلک بأن الله عزوجل یقول من جاء بالحسنة فله عشر أمثالها» [رواه الطبرانی فی الکبیر- صحیح الترغیب و الترهیب 685]

از ابو مالک اشعری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: جمعه، کفاره گناهان همان جمعه تا جمعه بعدی به همراه سه روز دیگر است. زیرا خداوند متعال می فرماید: کسی که یک نیکی انجام دهد ده برابر آن برای او به حساب می آورد.

2) « عبدالله بن عمرو رضی الله قال، قال رسول الله صلی الله علیه و سلم: ما من مسلم یموت یوم الجمعة او لیلة الجمعة الا وقاه الله فتنة القبر ».[جامع ترمذی 1074-صحیح الترغیب و الترهیب 3562]

از عبدالله بن عمرو رضی الله عنه روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: هیچ مسلمانی نیست که در روز جمعه یا شب جمعه وفات کند مگر اینکه خدا او را از فتنه عذاب قبر نجات می دهد.

3) « عن اوس بن اوس الثقفی رضی الله عنه سمعت رسول الله صلی الله علیه و سلم یقول: من غسل یوم الجمة و اغتسل ثم بکر و ابتکر و مشی و لم یرکب و دنا من الامام فاستمع و لم یلغ کان له بکل خطوة عمل سنة اجر صیامها و قیامها».

از اوس بن اوس ثقفی رضی الله عنه روایت است از رسول الله صلی الله علیه و سلم شنیدم که می فرمود: کسی که روز جمعه سرش شسته و غسل بزند سپس زود به مسجد آمده و به اول خطبه برسد . پیاده رفته و از وسایل نقلیه استفاده نکند و به امام نزدیک شده و به خطبه گوش داده و کارهای بیهوده انجام ندهد. برای هر قدمی که بر می دارد ثواب یک سال روزه و نماز به او داده می شود.

4) « عن ابی موسی الاشعری رضی الله عنه قال، قال رسول الله صلی الله علیه و سلم: تحشر الایام علی هیئتها و یحشر الجمعة زهراء منیرة اهلها یحفون بهاکالعروس تهدی الی خدرها، تضیء لهم؛ یمشون فی ضوئها، الوانها کاثلج بیاضاٌ، و ریحهم کالمسک، یخوضون فی جبال الکافور، ینظر الیهم الثقلان، لا یطرقون تعجبا، حتی یدخلون الجنة، لا یخالطهم احد الا المؤذنون المحتسبون ».[الطبرانی فی المسند الشامیین 2/390 – لحاکم 1/277 – صحیح الترغیب الترهیب 698]

از ابو موسی اشعری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: روزها بر هیئت و شکل شان حشر می شوند و روز جمعه به شکل گلی نورانی و درخشان حشر می گردد که اهل جمعه را در بر گرفته همانند عروسی که به حجله اش برده می شود بر آنها می درخشد و زیر نور آن حرکت می کنند، و رنگ آنها به سفیدی برف و بوی آنها به مانند مشک، در کوهههایی از کافور فرو می روند در حالی که جن و انس به آنها نگاه می کنند و زیبایی و شگفتی آنها پایان نمی یابد تا زمانی که وارد بهشت شوند و هیچکسی آنها را همراهی نمی کند مگر مؤذنانی که برای کسب ثواب اذان گفته اند.

رخدادهای روز جمعه:

1) « عن ابی هریرة رضی الله عنه قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: خیر یوم طلعت علیه الشمس یوم الجمعة فیه خلق آدم و فیه ادخل الجنة و فیه اخرج منها» [صحیح مسلم 2014]

از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: بهترین روزی که خورشید بر آن طلوع می کند روز جمعه است، در این روز آدم آفریده شد و در این روز وارد بهشت شد و در این روز از آن خارج گردید.

2) « عن انس بن مالک رضی الله عنه قال: عرضت الجمعة علی رسول الله صلی الله علیه و سلم؛ جاءه بها جبریل علیه و سلم فی کفه کامرآة البیضاء، فی وسطها کالنکتة السوداء، فقال: ما هذا یا جبریل! قال: هذه الجمعة، یعرضها علیک ربک؛ لتکون لک عیدا و لقومک من بعدک، و لکم فیها خیر، تکون انت الاول، و تکون الیهود و النصارای من بعدک، و فیها ساعة لا یدعو احدا ربه فیها بخیر هو له قسم الا اعطاه او یتعوذ من شر الا دفع عنه ما هو اعظم منه، و نحن ندعوه فی الاخرة یوم المزید» [ الطبرانی فی الاوسط باسناد جید- صحیح الترغیب و الترهیب 694]

از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که جمعه بر پیامبر صلی الله علیه و سلم عرضه شد جبریل آن را در کف دستش همانند آینه سفیدی نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم آورده بود که در وسط آن نقطهای سیاه بود. فرمود: ای جبرئیل این چیست؟ گفت: این جمعه است که پروردگارت بر تو عرضه کرده است تا برای تو و گروهی که بعد از می آیند عیدی باشد و برای شما در آن خیر و برکت قرار داده شده است. تو ( در روزقیامت اول و یهود و نصاری بعد از تو خواهند بود و در آن ساعتی است که فردی در آن ساعت از خدایش خیری را طلب نمی کند در حالی که بهره اوست مگر اینکه به او داده می شود. یا اینکه از شری پناه می خواهد مگر اینکه از او بلای بدتری دفع می شود و ما آن روز را در قیامت « یوم المزید» می خوانیم.

3) «عن ابی عبدالله اسحاق انه سمع اباهریرة رضی الله عنه یقول، قال رسول الله صلی الله علیه و سلم: لا تطلع الشمس و لا تغرب علی یوم افضل من یوم الجمعة و ما من دابة الا تفزع لیوم الجمعة الا هذین الثقلین من الجن و الانس».[ مسند احمد 7687-السلسلة الصحیحة 1502]

از ابوهریرة رضی الله عنه روایت است که رسول الله فرمودند: خورشید بر روزی بهتر از روز جمعه به وحشت افتاده مگرثقلین، یعنی انسان ها و جنیان.

4) « عن اوس بن اوس رضی الله عنه عن النبی صلی الله علیه و سلم قال: إن من افضل ایامکم یوم الجمعة، فیه خلق آدم علیه السلام و فیه قبض، و فیه النفخة، و فیه الصعقة، فأکثروا علی من الصلاة فان صلاتکم معروضة علی، قالوا: یا رسول الله و کیف تعرض صلاتنا علیک و قد ارمت؟! ای یقولون قد بلیت! قال: ان الله عزوجل قد حرم علی الارض ان تاکل اجساد الانبیا علیهم السلام ».[ سنن نسائی 1357 صحیح ابن ماجه 889]

از اوس بن اوس رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: به راستی از بهترین روزهای شما روز جمعه است، که در آن روز دو بار در صور دمیده می شود؛ پس در روز جمعه بر من زیاد صلوات بفرستید که صلوات شما بر من عرضه می شود در حالی که جسد تو پوسیده است؟ فرمود: خداوند بر زمین حرام کرده که جسد پیامبران را بخورد.

ارزش نماز صبح روز جمعه

« عن ابن عمر رضی الله عنها قال رسول الله صلی الله علیه و سلم : ان افضل الصلوات صلاة الصبح یوم الجمعة فی الجماعة» [ ابو نعیم فی الحلیة 7/207 – شعب الایمان 2783 السلسلة الصحیحة 1566]

عن ابن عمر رضی الله عنها روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: برترین نمازها نزد خداوند، نماز جماعت صبح روز جمعه است.

« عن ابی هریرة رضی الله عنه أن النبی صلی الله علیه و سلم کان یقرأ فی الصبح یوم الجمعة ب الم التنزیل فی الرکعة الاولی و فی الثانیة هل اتی علی الانسان حین من الدهر لم یکن شیئا مذکورا» [ رواه مسلم 1456]

از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم در نماز صبح روز جمعه سوره سجده را در رکعت اول و سوره انسان را در رکعت دوم تلاوت می فرمود.

تذکر

الف) متأسفانه بسیاری از مردم به بهانه ی اینکه جمعه تعطیل است تا دیر وقت بیدار می مانند و نماز صبح خوابشان می برد.

ب) شایسته تازه داماد نیست که در اولین روز زندگی مشترک صبحد را ترک نماید و یا در نمازهای پنج وقت حاضر نشود.

اعمال مستحب روز جمعه:

الف) قرائت سوره کهف در شب یا روز جمعه

«عن ابی سعید الخدری رضی الله عنه أن النبی صلی الله علیه و سلم قال: من قرأ سورة الکهف یوم الجمعة أضاء له من النور ما بین الجمعتین» [مستدرک حاکم 3349- معرفة السنن بیهقی1837 صحیح الترغیب و الترهیب 736]

از ابو سعید خدری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: کسی که در روز جمعه سوره کهف را بخواند بین دو جمعه برایش نوری روشن می شود.

« و فی روایة: من قرأ سورة الکهفر لیلة الجمعة أضاءئ له من النور فیما بینه و بین البیت العتیق».[ سنن دارمی3407- صحیح الترغیب و الترهیب 736]

کسی که در شب جمعه سوره کهف را بخواند بین او و بین خانه کعبه نوری برایش روشن می شود.

توجه: چون روز شرعی از غروب آفتاب شروع می شود لذا می توان سوره کهف را شب یا روز جمعه تلاوت کرد.

ب) کثرت صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و سلم

« عن أنس قال: قال رسول الله صلی الله علیه و سل: أکثروا الصلاة علی یوم الجمعة و لیلة الجمعة فمن صلی علی صلاة صلی الله علیه عشرا»

از انس رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: در روز و شب جمعه صلوات بیشتری بر من بفرستید، پس کسی که یک بار بر من درود بفرستد خداوند ده بار بر او درود می فرستد.

« عن اوس بن اوس رضی الله عنه عن النبی صلی الله علیه و سلم قال: إن افضل ایامکم یوم الجمعة فیه خلق آدم علیه السلام و فیه قبض و فیه النفخة و فیه الصعقة فاکثروا علی من الصلاة فإن صلاتکم معروضة علی قالوا یا رسول الله و کیف تعرض صلاتنا علیک و قد ارمت ای یقولون قد بلیت. قال إن الله عزوجل قد حرم علی الارض أن تأکل اجساد الانبیاء علیهم السلام».[ سنن ابوداود 1047و531-صحیح سنن ابوداود925]

از اوس بن اوس رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: براستی از بهترین روزهای شما روز جمعه است، که در آن خلق شده، و در آن روز جمعه بر من صلوات زیاد بفرستید که صلوات شما بر من عرضه می شود، گفتند:ای رسول خدا صلی الله علیه و سلم چگونه صلوات ما بر تو عرضه می شود در حالی که جسد تو پوسیده است؟ فرمود: خداوند بر زمین حرام کرده که جسد پیامبران را بخورد.

« عن ابی امامة رضی الله عنه قال، قال رسول الله صلی الله علیه و سلم: أکثروا علی من الصلاة فی کل یوم الجمعة فإن صلاة امتی تعرض علی فی کل یوم جمعة فمن کان أکثرهم علی صلاة کان أقربهم منی منزلة» [سنن بیهقی 5791 با سناد حسن-صحیح الترغیب و الترهیب 1673]

از ابو امامه رضی الله روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: در روز جمعه صلوات بیشتری بر من بفرستید زیرا درود های امت من، هر جمعه بر من عرضه می شود پس کسی که صلوات او بر من بیشتر باشد منزلت و جایگاه او به من در روز قیامت نزدیکتر خواهد بود.

در نتیجه ی زیاد صلوات فرستادن، فوائد فراوانی نصیب بنده می شود از جمله:

1- خداوند بر او درود می فرستد.

2- ملائکه بر او درود می فرستند.

3- خداوند به سبب صلوات خالصانه او را ده درجه رفعت می بخشد و ده حسنه به وی می بخشد و ده سیئه را از او پاک می کند.

4- پیامبر به صلوات و سلامی که توسط ملائکه به او می رسد جواب می دهد.

5- اولی ترین مردم به پیامبر صلی الله علیه و سلم در روز قیامت است.

6- هم و غم دنیا و آخرت او بر طرف می شود.

ج)غسل، استعمال بوی خوش، مسواک زدن و پوشیدن بهترین لباس

« عن ابی هریرة رضی الله عنه قال: قال رسول الله صلی الله علیه سلم: إذا کان یوم الجمعة، فاغتسل الرجل، و غسل رأسه، ثم تطیب من إطیب طیبه، و لبس من صالح ثیابه، ثم خرج الی الصلاة، و لم یفرق بین اثنین، ثم استمع للامام؛ غفر له من الجمعة الی الجمعة و زیادة ثلاثة أیام».[صحیح ابن خزیمة 1701- صحیح الترغیب و الترهیب 705]

از ابوهریرة رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: اگر در روز جمعة فرد غسل زده و سرش را شسته سپس از بهترین عطرش استفاده کرده و لباس خوبی را پوشیده و برای نماز خارج شده و بین دو نفر جدایی نیفکند و به خطبه امام گوش فرا دهد گناهانش از این جمعه تا جمعه بعدی و سه روز اضافه بر آن بخشیده می شود.

« عن ابن عباس رضی الله عنها قال، قال رسول الله صلی الله علیه و سلم: إن هذا یوم عید جعله الله للمسلمین فمن جعله للمسلمین فمن جاء الی الجمعة فلیغتسل و إن کان طیب فلیمس منه و علیکم بالسواک».[ سنن ابن ماجه1098 باسناد حسن – صحیح الترغیب و الترهیب 705]

از ابن عباس رضی الله عنها روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: این روز عیدی است که خداوند آتن را برای مسلمانان قرار داده است. کسی که به نماز جمعه می آید غسل بزند و اگر بوی خوشی نزدش بود از آ« استفاده کنهد و مسواک را فراموش نکنید.

تذکر: غسل جمعه می باسیت بعد از طلوع فجر باشد، و وقت آ« از طلوع فجر تا فرا رسیدن نماز جمعه است.

د) زود آمدن به مسجد

سعی کند روز جمعه زودتر به مسجد آمده و اگر مسیر آمدن او طولانی نیست پیاده بیاید زیرا هر نماز گزاری که پیاده به مسجد می رود برای هر قدمش یک حسنه نوشته و یک گناه پاک می شود و یک درجه مقامش بالا برده می شود و در روز جمعه اضافه بر این پاداش ها طبق حدیث اوس بن اوس ثقفی رضی الله عنهکه در پیشتر ذکر شد، برای هر قدمی که بر می دارد ثواب یک سال روزه و ناز به او داده می شود.

« عن عبایة بن رفاعة قال ادرکنی ابو عبس رضی الله عنه و انا اذهب الی الجمعة فقال سمعت النبی صلی الله علیه و سلم یقول: من اغبرت قدماه فی سبیل الله حرمه الله علی النار».[صحیح بخاری907]

عبایه می گوید: در حالی که به نماز جمعه می فرتم با ابو عبس رضی الله عنه روبرو شدم گفت: من از رسول الله صلی الله علیه و سلم که فرمود کسی که قدم هایش را در راه خدا گردآلود کند، خدا آنها را بر آتش حرام می گرداند.

« عن یزید بن ابی مریم قال لحقنی عبایة بن رفاعة بن رافع و انا ماش الی الجمعة فقال ابشر فان خطاک هذه فی سبیل الله سمعت ابا عبس رضی الله عنه یقول قال رسول الله صلی الله علیه و سلم: من اغتربت قدماه فی سبیل الله فهما حرام علی النار». [جامع ترمذی 1632- ارواء الغلیل 1183]

یزید بن ابی مریم می گوید: به نماز جمعه می رفتم که با عبایه بن رفاعه بن رافع رضی الله عنه روبرو شدم، عبایه گفت: تو را مژده باد زیرا این گام های تو در راه خدا محسوب می شود. از ابوعبس شنیدم که می گفت رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: کسی که قدم هایش در راه خدا غبار آلود کند، بر آتش حرام می شود.

« عن ابی سعید الخدری رضی الله عنه عن رسول الله انه قال: إذا کان یوم الجمعة قعدت الملائکة علی ابواب المسجد فیکتبون الناس من جاء من الناس علی منازلهم فرجل قدم جزورا و رجل قدم بقرة و رجل قدم شاة و رجل قدم دجاجة و رجل قدم بیضة قال فإذا اذن المؤذن و جلس الامام علی المنبر طویت الصحف و دخلوا المسجد یستمعون الذکر».[مسند احمد 11786باسناد حسن- صحیح الترغیب و الترهیب 711]

از ابو سعید الخدری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: فرشتگان در روز جمعه کنار درهای مساجد می نشینند و اسامی مردم را بر حسب وارد شدنشان، یکی پس از دیگری می نویسند، و ثواب کسی که زودتر به مسجد می آید مانند کسی است که که شتری را بخشیده، و سپس مانند کسی که گاوی را بخشیده، و سپس مانند کسی که قوچی را بخشیده، سپس مانند کسی که مرغی را بخشیده و سپس مانند کسی که تخم مرغی را بخشیده است. و هنگامی که مؤذن اذان گفت و امام بر منبر نشست دفترها در هم می پیچند و وارد مسجد شده تا به خطبه گوش دهند.

تذکر:

أ‌- ملائکه جهت استماع خطبه پروندهخ ها را بسته و وارد مسجد می شوند، جای تعجب است که ملائکه خطبه را گوش داده ولی بسیاری از مؤمنین به خطبه دیر می آیند.

ب‌- پیامبر صلی الله علیه و سلم به عنوان خطیب در روز جمعه از منزل خارج شده و مستقیما بالای منبر می رفت و مؤذن اذان میگفت و بعد از اذان پیامبر صلی الله علیه و سلم فورا خطبه را شروع می فرمودند.

......................................................
منبع: سایت هیئت فتوای اهل سنت جنوب