مسجد قبة الصخره‌ در فاصله‌اى‌ كاملاً متساوى‌ از دو ضلع‌ شمالى‌ و جنوبى‌ باروى‌ حرم‌ قدسى‌ قراردارد. صخره‌ عبارت‌ است‌ از يك‌ تخته‌ سنگ‌ نامنتظم‌ كه‌ روزگارى‌ قله‌ى‌ كوه‌ موريا بوده‌ است‌. اين‌صخره‌ آبى‌ رنگ‌ است‌ و پاى‌ هيچ‌ انسانى‌ بر آن‌ نهاده‌ نشده‌ است‌. در قسمت‌ روبه‌ روى‌ قبله‌ى‌ اين‌سنگ‌ يك‌ فرورفتگى‌ وجود دارد كه‌ به‌ نظر مى‌رسد زمانى‌ انسانى‌ بر آن‌ راه‌ رفته‌ و بر اثر آن‌ اين‌ رد پا برجاى‌ مانده‌ است‌.


بر اين‌ سنگ‌ آثارى‌ از هفت‌ رد پا بر جا مانده‌ است‌. گفته‌ شده‌ است‌ كه‌ روزى ‌ابراهيم‌ پيامبر (ع‌) در آن‌ منطقه‌ بود و به‌ همراه‌ وى‌ فرزند خردسالش‌ اسماعيل‌ نيز بود كه‌ اسماعيل ‌در آن‌ هنگام‌ بر آن‌ سنگ‌ راه‌ رفت‌، و اين‌ رد پاهاى‌ اوست‌. گنبد عظيمى‌ كه‌ بر فراز اين‌ مسجد است ‌از چوب‌ ساخته‌ شده‌ و ورق‌هايى‌ از سرب‌ آن‌ را پوشانده‌ بوده‌ است‌ و بر اين‌ ورق‌هاى‌ سرب‌ نيز الواحى‌ از مس‌ براق‌ قرار داده‌ شده‌ بود.


تاريخ‌ بناى‌ گنبد كنونى‌ به‌ سال‌ 423 هجرى‌ باز مى‌گردد. اين‌ گنبد از دو جداره‌ ساخته‌ شده‌ است‌. جداره‌ى‌ داخلى‌ آن‌ را الواحى‌ چوبين‌ و سپس‌ تزئينات‌ ونقوش‌ گچين‌ زيبايى‌ پوشانده‌ است‌. جداره‌ى‌ خارجى‌ آن‌ را نيز الواح‌ مس‌ براق‌ پوشانده‌ است‌.

طول‌ قلّه‌ى‌ گنبد 17 متر و 70 سانتيمتر، عرض‌ آن‌ 5/13 و ارتفاع‌ آن‌ 5/1 متر است‌. زير گنبد، گودالى‌ غار مانند قرار دارد كه‌ براى‌ ورود به‌ آن‌ بايد از پلكانى‌ پايين‌ آمد. عده‌اى‌ بر اين‌ عقيده‌اند كه ‌اين‌ صخره‌ كشتارگاه‌ اصلى‌ قربانى‌هاى‌ سوزانده‌ شده‌، بوده‌ است‌ ؛ و نيز اين‌ كه‌ اين‌ غار محل‌ ريختن‌خون‌ قربانى‌ها و آب‌ تطهير بوده‌ است‌.


روى‌ صخره‌ آثار ضربه‌هاى‌ كلنگ‌ بازمانده‌ از دوران‌ جنگ‌هاى‌ صليبى‌ بر جاى‌ مانده‌ است‌ كه‌ بر اثر اين‌ ضربه‌ ها تلاش‌ شده‌ بود تا تكه‌‌هايى‌ از آن‌ صخره ‌جهت‌ تبرك‌ بركنده‌ شود. كشيش‌هاى‌ مسيحى‌ آن‌ دوران‌ در مقابل‌ هر قطعه‌ سنگ‌ بركنده‌ شده ‌معادل‌ وزن آن‌ را به‌ فروشندگان‌ طلا مى‌پرداختند. مدتى‌ به‌ منظور محافظت‌ از آن‌ صخره‌ روپوشى‌ از مرمر بر آن‌ پوشانده‌ شد، امّا صلاح‌ الدين‌ ايوبى‌ در ساليان‌ بعد آن‌ پوشش‌ را برطرف‌ كرد.


در شرق‌ قبه‌ الصخره‌ گنبدى‌ كوچك‌ به‌ نام‌ قبه‌ السلسله‌ قرار دارد كه‌ بر شش‌ ستون‌ استوار است‌. پيرامون‌ اين‌ ستون‌ها رواقى‌ يازده‌ ضلعى‌ قرار دارد كه‌ در هر زاويه‌ى‌ آن‌ يك‌ ستون‌ مرمرين‌، و درميان‌ هر دو ستون‌ يك‌ محراب‌ وجود دارد. اين‌ ساختمان‌ قضاوتكده‌ى‌ داوود نام‌ دارد. درغرب‌ قبه‌ الصخره‌ نيز گنبدى‌ ديگر به‌ نام‌ قبه‌ المعراج‌ نام‌ دارد كه‌ به‌ يادبود معراج‌ رسول‌ اكرم‌(ص‌) به‌ آسمان‌ بنا گرديده‌ است‌. در جنوب‌ قبة‌ الصخرة‌ گنبدى‌ ديگر به‌ نام‌ قبة‌ يوسف‌ و در جنوب‌ غربى ‌دروازه‌ى‌ «دوايداريه‌» در شمال‌ حرم‌ شريف‌ گنبد سليمان‌ قرار گرفته‌ است‌ ؛ كه‌ بنايى‌ است‌ استوارو درون‌ آن‌ صخره‌اى‌ ديگر قرار دارد.


مسجد قبة‌ الصخرة‌ روزنه‌ هايى‌ از مرمر مشبك‌ دارد ؛ كه‌ جاى‌گزين‌ مشبك‌ كارى‌هاى‌ گچين‌ شده‌است‌. شكاف‌هاى‌ اين‌ روزنه‌ها با شيشه‌هاى‌ رنگى‌ تزيين‌ شده‌ است.‌ قسمت‌هاى‌ بالايى‌ تاق‌ها و ستون‌هارا تزيينات‌ زيبايى‌ آرابسك‌ و خطوط‌ كوفى‌ و خاتم‌ و معرق‌ پوشانده‌ است‌. هم‌ چنان‌ كه‌ طوق‌ بيرونى گنبدرا تزيينات‌ كاشى‌ كارى‌ پوشانده‌ و در قسمت‌ بالاى‌ آن‌ به‌ خطى‌ عريض‌ سوره‌ى‌ شريفه‌ى‌ اسراء نگاشته‌ شده‌ است‌. در قسمت‌ داخلى‌ كتيبه‌اى‌ به‌ خط‌ كوفى‌ مذّهب‌ به‌ طول‌ 240 متر وجود دارد. اين‌كتيبه‌ شامل‌ آياتى‌ از قرآن‌ مجيد و نيز عبارتى‌ دال‌ بر تاريخ‌ بناى‌ آن‌ ساختمان‌ مى‌شود.


تاريخچه‌:

در سال‌ هفدهم‌ هجرى‌ (636 ميلادى‌) در دوران‌ خليفه‌ى‌ دوم‌ «مسجد جامع‌ عمر» به‌ فاصله‌اندكى‌ از كليساى‌ «قيامت‌» در جايى‌ كه‌ عمر رضی الله عنه در آن‌ نقطه‌ نماز خوانده‌ بود بنا گرديد. گفته مى‌شود هنگام‌ زيارت‌ عمر رضی الله عنه از آن‌ كليسا وقت‌ نماز فرا رسيد ؛ از اين‌ رو پاپ‌ سفرونيوس‌ از وى‌ خواست‌ تا در كنار او نمازبخواند. اما عمر رضی الله عنه نپذيرفت‌ و در محلى‌ كه‌ ايستاده‌ بود نماز خواند ؛ تا نماز خواندن‌ وى‌ در كنار پاپ ‌دست‌آويزى‌ نگردد.

در سال‌ 154 هجرى‌ (771 ميلادى‌) زلزله‌ بخش‌ شرقى‌ مسجد را ويران‌ ساخت‌. منصور عباسى ‌فرمان‌ داد تا‌ صفحه‌هاى‌ زرين‌ درهاى‌ مسجد را جدا ساخته‌، از آن‌ها سكه‌ ضرب‌ كرد ؛ و آن‌ سكه‌هارا خرج‌ بازسازى‌ قسمت‌هاى‌ آسيب‌ ديده‌ كرد. زلزله‌ هم‌ چنين‌ در سال‌ هاى‌ 158 و 425 و462 هجرى‌ نيز به‌ اين‌ مسجد آسيب‌ هايى‌ رساند. از جمله‌ اين‌ كه‌ در زلزله‌ى‌ سال‌ 425 بخشى‌ ازمحراب‌ داوود فرو ريخت‌ و نيز بخشى‌ از مسجد ابراهيم‌ خليل‌ آسيب‌ ديد.


در سال‌ 492 هجرى‌ (1099 ميلادى‌) صليبيان‌ قدس‌ شريف‌ را اشغال‌ كردند ؛ و مسجد الاقصى‌ رابه‌ كليسا تبديل‌ كرده‌، بر آن‌ نام‌ «تاميلوم‌ سولومونيس‌» نهادند. آنان‌ برخى‌ از اجزاى‌ مسجد را به ‌سكونت‌ سازمان‌ سواران‌ كليسا اختصاص‌ داده‌، بخش‌ هايى‌ را كه‌ در قسمت‌ جنوب‌ مسجد بناكرده‌ بودند به‌ انبار تسليحات‌ خود تبديل‌ كردند. آنان‌ هم‌ چنين‌ از سردابه‌اى‌ زير آن‌ مسجد به‌عنوان‌ اصطبل‌ چارپايان‌ خود استفاده‌ كرده‌، بر بالاى‌ صخره‌ قربانگاهى‌ به‌ نام‌ معبد سرور بزرگ‌ بناكردند.

در سال‌ 583 هجرى‌ (1178 ميلادى‌) صلاح‌ الدين‌ ايوبى‌ قدس‌ را از اشغال‌ صليبيان‌ رهايى‌ بخشيد؛ وفرمان‌ داد بخش‌هاى‌ تخريب‌ شده‌ى‌ آن‌ را اصلاح‌ نمايند. هم‌ چنان‌ كه‌ محراب‌ آن‌ را تجديد بناكرد ؛ و منبرى‌ در آن‌ نهاد و گنبد آن‌ را خاتم‌ كارى‌ نمود.

در سال‌ 1364 هجرى‌ قمرى‌ (1945 ميلادى‌) يهوديان‌ شهر قدس‌ را از طريق‌ هوا و نيز باتوپخانه‌ى‌ سنگين‌ بمباران‌ كردند. در جريان‌ اين‌ بمباران‌ در ميانى‌ مسجد از بين‌ رفت‌ و گنبد آن ‌متحمل‌ آسيب‌ هاى‌ سنگين‌ گرديد. آنان‌ هم‌ چنين‌ گلدسته‌ى‌ باب‌ الاسباط‌ را مورد بمباران‌ مستقيم‌ قرار دادند.


در سال‌ 1387 هجرى‌ (1967 ميلادى‌) پس‌ از اشغال‌ شهر قدس‌ توسط‌ صهيونيست‌ها كه‌ در پى‌شكست‌ جنگ‌ ژوئن‌ 1967 صورت‌ گرفت‌، صهيونيست‌ ها شهر قدس‌ و مسجد الاقصى‌ را ويران ‌كردند و گنبد اين‌ مسجد را متحمل‌ تلفات‌ زيادى‌ كردند.

در سال‌ 1389 هجرى‌ (1969 ميلادى‌) يكى‌ از اتباع‌ يهود يك‌ گالن‌ بنزين‌ پاى‌ منبر مسجد نهاد وآن‌ را به‌ آتش‌ كشيد ؛ كه‌ در نتيجه‌ منبر باستانى‌ مسجد سوخت‌ ؛ و آتش‌ به‌ الوارهاى‌ چوبين‌ كه‌ گنبد بر آنها تكيه‌ داشت‌ نيز سدايت‌ كرد و آن‌ ها را به‌ آتش‌ كشيد.

تلاش‌ هاى‌ يهوديان‌ براى‌ آلوده‌ سازى‌ و اهانت‌ به‌ حرم‌ قدسى‌ مسجد الاقصى‌ استمرار يافت‌. آنان ‌به‌ اين‌ بهانه‌ كه‌ بازمانده‌هاى‌ معبد سليمان‌ پيامبر (ص‌) در زير مسجد الاقصى‌ قرار دارد بارها به‌حفارى‌ و گمانه‌ زنى‌ پيرامون‌ و زير مسجد الاقصى‌ پرداختند. آنان‌ هم‌ چنين‌ بارها كوشيدند ديوار «البراق‌» را كه‌ مسلمان‌ به‌ علت‌ ارتباط‌ مستقيم‌ اين‌ ديوار با معراج‌ پيامبر اكرم‌ (ص‌) آن‌ را تقديس‌ مى‌نمايند به‌ تصرف‌ درآورند.

هم‌ چنين‌ خاخام‌ها و متعصبان‌ يهودى‌ پيوسته‌ براى‌ نماز به‌ داخل ‌مسجد الاقصى‌ وارد مى‌شوند ؛ تا بدين‌ وسيله‌ مقاصدى‌ از پيش‌ انديشيده‌ را به‌ اثبات‌ برسانند. وبدين‌ ترتيب‌ هتك‌ حرمت‌ها و تجاوزهاى‌ مسلحانه‌ى‌ صهيونيست‌ ها به‌ حرم‌ قدسى و نمازگزاران ‌هم‌چنان‌ ادامه‌ دارد ؛ كه‌ يكى‌ از آخرين‌ اين‌ موارد هتك‌ حرمت‌ شارون‌ به‌ اين‌ مسجد در تاريخ‌ 28سپتامبر سال‌ 2000 ميلادى‌ بود، كه‌ نقطه‌ آغاز انتفاضه‌ى‌ ديگرى‌ در مسجد الاقصى‌ بود.





.........................
منبع: وبسایت بینات
....................................................................
1. العمارة‌ فى‌ صدر الاسلام‌، د. كمال‌ الدين‌ سامح‌، ص‌ 146.
2. المساجد فى‌ الاسلام‌، طه‌ ولى‌، ص‌ 561.
3. صفحات‌ من‌ تاريخ‌ تونس‌، محمد بن‌ الخوجة‌، ص‌ 83.