*بعنوان سوال اول از خودتان بگویید:

با استعانت از خداوند متعال و با تشكر متقابل از عنايتي كه فرموديد، در پاسخ سؤالتان عرض شود که بنده بعد از ختم قرآن مجيد در محضر مرحوم شيخ احمد انصاري براي فراگيري علوم اسلامي به روستاي كوشه رفتم و طي 5 سال از محضر مرحوم حاج ملا علي ابراهيم كه در سراسر جزيرة قشم به فـضـل و تـقـوا شنـاختـه مي‌شـد، استفـاده بـردم و دروس مقدمات و سطح را نزد ايشان گذراندم.

سپس به مدرسه علوم ديني سلطان‌العلماء بندرلنگه عزيمت کرده و مدت 5 سال ديگر در محضر استاد فرزانه علامه شيخ محمّدعلي سلطان‌العلماء دروس عاليه اسلامي را تلمذ نمودم و از جانب ايشان براي خطابه و موعظه به بندرعباس و جاهاي ديگر مأموريت يافتم. در حين تحصيل، دروس مقدمات را هم تدريس مي‌کردم.

پس از اتمام دروس عاليه در بندرلنگه، در سنگر خطابة جمعة روستاي طبل و همچنين در سنگر موعظه و ارشاد و پاسخ‌گويي به سؤالات شرعي و نيز خدمات اجتماعي، انساني و فرهنگي انجام وظيفه نمودم.

از سال 1360 به دستور و حكم حضرت استاد به‌عنوان مدير مدرسة ديني سلطان‌العلماء بندرلنگه كه بعداً به علت گستردگي فعاليتش به مجتمع آموزشي فرهنگي سلطان‌العلماء ناميده شد منصوب شدم و تا اين تاريخ در اين سنگر مشغول خدمات هستم.

* در مورد تاریخچة این نهاد آموزشی توضيح دهيد؟

اين مجتمع در سال 1301ق./ 1262ش. به همت مرحوم شيخ عبدالرحمان سلطان‌العلماء در بستك تأسيس گرديد و پس از 14 سال به بندرلنگه انتقال يافت كه پس از رحلت ايشان با مدیریت استاد فرزانه حضرت شيخ ‌‌محمّد‌علي سلطان‌العلماء روزبه‌روز بر رونق آن افزوده شد.

* شخصیت شیخ عبدالرحمن سلطان‌العلماء، رحمت‌الله‌علیه، در دورة معاصر در بین اهل‌سنّت جنوب (استان‌های هرمزگان، فارس و بوشهر)، شخصیتی استثنایی و منحصربه‌فرد بوده است؛ از جایگاه علمی و فکری و نقش تاریخی این شخصیت در بیداری اسلامی در بین مردم منطقه و همچنین از فعالیت‌ها و خدمات دینی، فرهنگی و اجتماعی ایشان سخن بگویید؟

مرحوم يكي از نوادر روزگار بود و در آن شرايط توانست نزد برترين و برجسته‌ترين اساتيد علوم اسلامي ايران، عراق، حجاز و مصر تلمذ ‌نمايد و از نظر علمي در تمام رشته‌هاي علوم اسلامي به مهارت و تخصص كامل دست يابد و شاگردان برجسته‌ای همچون فرزند برومندش شيخ محمّدعلي و مرحوم سيّدعبدالرحیم خطيب و مرحوم شيخ زكريا كمالي و مرحوم شيخ عبدالرحمن كمالي و مرحوم حاج محمود كربداني و شيخ عبدالرحيم انصاري و شخصيت‌هاي ديگر به جامعه اسلامي تحويل دهد. ایشان در بيداري اسلامي و همكاري با نهضت‌هاي صحيح فكري و ايستادگي در برابر دين‌ستيزان و دفاع از مظلومين نقش برجسته‌اي داشته است.

* درباره شخصیت و خدمات شيخ محمّدعلي خالدي سلطان‌العلماء نیز توضیح بفرمایید؟

ايشان در بين علماي معاصر شخصيت منحصربه‌فردي دارد، هم از نظر علمي كه مورد قبول و اعتماد پيروان همة مذاهب اسلامي مي‌باشد و هم از نظر پركاري كه از وقتشان به نحو احسن استفاده مي‌کنند. از دوران طلبگي كه ايشان را شناخته‌ام تا امروز تمام وقتشان صرف تدريس، تأليف، پاسخ به سؤالات شرعي و يا كارهاي عام‌المنفعة فرهنگي و انساني شده و مي‌شود. در همين مدت خدمات بسيار و ارزنده‌ای از قبيل بناي مدارس ديني و عصري، مساجد،‌ مراكز بهداشتي، كمك و مساعدت به فقرا، بیوه‌زنان و ايتام و طلاب علوم ديني انجام داده‌اند كه نياز به آمار دادن نيست. ايشان بعد از هجرت به امارات و سكونت در دبي هم تدريس، هم افتا، هم تأليف و هم‌ كارهاي اجتماعي و فرهنگي را در کنار هم انجام می‌دهد و منزل محقر و متواضع ايشان در دبي محل مراجعه طبقات مخلتف مردم با افكار و مرام‌ها و مذاهب مختلف است.

* اوضاع اهل‌سنّت جنوب پیش از نقش‌آفرینی شيخ عبدالرحمن سلطان‌العلماء و علمای معاصر ایشان چگونه بوده است و از وضعیت علمی و دینی آن زمان چه اطلاعاتی در دست است؟

جنوب ايران در دوران صفوي و بعد از آن، دچار فتنه‌ها، فشارها و اذيت‌وآزارهای فراواني از جانب حكومت‌های وقت شده است كه بسياري از علمای برجسته يا شهيد شده‌اند يا هجرت کرده‌اند. در همين گيرودار برخي از علما مانند شيخ شافعي كوهچي، شيخ عبدالرحمن سلطان‌العلماء، شيخ محمّد زكريا و مرحوم شيخ احمد فقيهي براي نجات اهل‌سنّت از جهل و خرافه‌گرايي، مبادرت به تأسيس مدارس و آگاهي دادن افراد نمودند كه نظر به اخلاص و مجاهدت اين بزرگواران این تلاش‌ها با اقبال و موفقيّت خوبي در عرصه‌هاي مختلف روبه‌رو شد و مدارسي كه اكنون در جنوب داير است در حقيقت ثمرة و امتداد همان تلاش‌هاست.

* از دیگر شخصیت‌های صاحب‌نام و تأثیرگذار منطقة جنوب می‌توان از شهید شیخ محمّد ضیایی، رحمت‌الله‌علیه، نام برد؛ شخصیت برجسته و مخلصی که حادثة شهادت مظلومانه‌اش جامعة اهل‌سنّت ایران را به‌شدت تکان داد و متأثر کرد و با سرمایة وجودی این شخصیت فرزانه بیش از پیش آشنا کرد. حضرتعالی چه تحلیلی از شخصیت شهید شیخ ضیایی دارید و ابعاد شخصیتی و تلاش‌ها و فعالیت‌های ایشان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

مرحوم ضیايي، عليه‌الرحمه، نقش مؤثر و جاودانه‌اي در بيداري اسلامي در جنوب و به‌خصوص در بندرعباس داشته‌اند. ايشان بعد از بازگشت از مدينة منوره و به دعوت بزرگان بندرعباس در اين شهر اقامت گزيدند و هم در سنگر خطابه و موعظه، كه خداوند به ايشان توانايي عجيبي عطا کرده بود، و هم در سنگر تدريس و تربيت طلاب برجسته، خدمات ارزنده و بابركتي به جامعة جنوب ارائه کردند. از نظر اخلاق و تواضع زبانزد خاص و عام بودند. شاگردان دبيرستانی ايشان چه سنّي و چه شيعه همگي از او به‌خوبي ياد مي‌کنند. رحلت ايشان ضايعه و ثلمة بزرگي براي اسلام بود، ولي بحمدالله راه ايشان توسط برادر مخلص و فرزانة ايشان جناب شيخ عبدالوهاب و فرزندشان شیخ عبدالله و شاگردان ایشان ادامه دارد و اميد مي‌رود كمبودي در اين زمنيه احساس نشود

* ارزیابی شما از وضعیت دینی و فرهنگی اهل‌سنّت جنوب در حال حاضر چیست؟

الحمدلله با تلاش علماي منطقه و توسعه يافتن مدارس و حضور طلاب جوان در سنگر وعظ، بیداری اسلامي در منطقه، و تحول مثبت فکری و فرهنگي و آشنايي نسل جوان با آموزه‌هاي ديني روزبه‌روز برجسته‌تر مي‌شود. حضور علماي منطقه و تحصيل‌كردگان جوان و اقبال و رويكرد خوب گروه‌هاي مختلف جامعه به‌خصوص جوانان به فهم مسائل ديني و كسب معنويت، ضريب آگاهي و التزام عملي به دين را بالا برده و مصونيت جامعه را در برابر تهاجمات فرهنگي بيگانه تقويت نموده است.

* علمای منطقه در فعالیت‌های دینی و آموزشی چه رویکردی دارند و چه اهداف و برنامه‌هایی را دنبال می‌کنند؟

رويكرد اصلي علماي منطقه در فعاليت‌هاي ديني و آموزشي، حفظ اعتدال و پرهيز از افراط و تفريط و نيز حفظ وحدت و رعايت مصالح مذهبي و ملي مي‌باشد. تا آنجا كه بتوانند از پرداختن به مسائل حاشيه‌اي و اختلافي پرهيز می‌کنند و علي‌رغم قضاوت‌هاي ناعادلانه كه توسط برخي مراكز و فضاسازي‌هايي كه صورت مي‌گيرد، سعي مي‌شود از نشان دادن عكس‌العملي كه موجب رودررويي بيشتر باشد پرهيز شود تا منصفين فرصت بررسي و قضاوت عادلانه داشته باشند و با حكمت از گسترش يافتن فضاي تند افراطي جلوگيري نمايند.

* ما در مناطق مختلف سنّی‌نشین کشور، با توجه به شرایط فکری و فرهنگی هر منطقه، با نظام‌ها و منهج‌های آموزشی متفاوتی روبه‌رو هستیم؛ اهل‌سنّت جنوب در این زمینه چه رویکردی دارند، از چه الگوهایی در جهان اسلام الهام می‌گیرند و تا به حال چه اقداماتی برای پیشبرد اهداف آموزشی و فرهنگی در حوزة علوم دینی انجام داده‌اند؟

خوشبختانه اهل‌‌سنّت جنوب بيش از 10 سال است كه در قالب شوراي عالی مدارس جنوب به وحدت رويه در نظام درسي و برنامه‌هاي مدارس رسيده‌اند. اين وحدت رويه با استفاده از روش‌ و نصاب‌هاي معمول در گذشته و با لحاظ رشته‌هاي مورد نياز كه در دانشگاه‌هاي علوم اسلامي متداول است به‌دست آمده و با توجه به افزودن دورة عالي و تخصصي با در نظر گرفتن نظام دانشگاهي گام‌هاي خوبي در به‌روز كردن علوم و هماهنگي با دانشگاه‌ها برداشته شده تا جایي‌كه مدارك دوره‌هاي عالي مورد قبول و تأييد بسياري از دانشگا‌ه‌هاي كشورهاي اسلامي است.

* در مورد ساختار و برنامه‌های شورای عالی مدارس و هیئت فتوای اهل‌سنّت جنوب بیشتر توضیح دهید و بفرمایید که این دو نهاد تا به حال چه توفیقاتی در عرصة پاسخ‌گویی به نیازهای مردم منطقه داشته‌اند؟

شوراي عالي مدارس جنوب كه متشكل از مديران و مدرسان اكثر قريب‌به‌اتفاق مدارس مي‌باشد، دستاورد‌هاي خوبي در وحدت رويه و ايجاد رقابت‌هاي سالم بين مدارس و نيز بالا بردن بنية علمي طلاب ديني داشته است و همه‌ساله جلسة عادی آن با حضور اكثريت اعضا تشكيل مي‌شود كه در اين جلسات به نقاط ضعف و قوت برنامة درسي و ساير مسائل مربوط به آموزش و تربيت طلاب پرداخته مي‌شود. مصوبات اين جلسات براي تمام مدارس عضو لازم‌الاجراست. گاهي جلسات موردي هم پيش مي‌آيد كه بر حسب نیاز تشكيل مي‌گردد.

هيئت فتواي جنوب كه اعضای آن 12 نفراند، با رأي مستقيم مدرسين عضو شوراي عالی مدارس جنوب انتخاب شده‌اند و هر سال چند جلسه براي پاسخ‌گويي به سؤالات شرعي و رعايت دقيق حكم شرعي مسائل مطروحه و حل نزاع‌های قبيله‌اي و ريشه‌دار برگزار مي‌کنند. براي دسترسي بهتر اهل‌سنّت منطقه به هيئت فتوا، اين هيئت نمايندگاني در مناطق مختلف جنوب دارد كه رابط بين هيئت و ارباب رجوع هستند. كلية افتائات هيئت نیز از طريق مدارس به اطلاع عموم علاقه‌مندان مي‌رسد.

* به‌نظر شما براي آن‌كه دانش‌آموختگان مدارس علوم ديني اهل‌سنّت از پاية علميِ قوي‌تري برخوردار شوند و بتوانند در جامعه تأثيرگذاري بيشتري داشته باشند، چه بايد كرد؟

سال‌هاست علما براي بنية علمي دانش‌آموختگان دنبال چاره‌انديشي هستند و با توجه به بالا بودن هزينة تحصيلات تكميلي (فوق‌لیسانس و دکترا) در خارج از کشور، بهترین راه تأسیس دانشگاه‌های غیرانتفاعی است و ازآن‌جاکه تحصیلات در خارج بدون تبعات نمي‌باشد، فكر مي‌كنم وزارت علوم و آموزش‌ عالي از اين راهكار استقبال نمايد، به‌خصوص اين‌كه رشته‌هاي موردنظر به تصويب شوراي انقلاب فرهنگي رسيده و در دانشگاه‌ها، دانشكده‌هاي مربوطه تأسيس شده است.

* براي اصلاح نفس و كسب مدارج معنوي با توجه به شرایط امروز امت اسلامی و جهان معاصر چه راه‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟

چيزي كه بيش از هر زمان اهميتش احساس مي‌شود، پرداختن به تزكية نفس است كه متأسفانه در همه مدارس و حوز‌ه‌هاي علميه كمتر به آن پرداخته شده است. تهاجم وسيع فرهنگي و نشر ابتذال و بی‌دینی و هدف قرار دادن جوانان مي‌طلبد كه در اين عرصه برنامه‌‌ريزي جدي، حساب شده و كارشناسي‌شده صورت پذيرد. اكتفا به تعليم و توسعة آن بدون لحاظ مسائل ايماني و معنوي، هدر رفتن سرمایه‌هاست و بايد در اين زمينه چاره‌انديشي کرد.

* جناب شيخ اميني! مدتی است که ما شاهد اظهار نگرانی علمای برجستة شیعه و سنّی در مورد استقلال حوزه و مدارس ديني هستیم؛ حضرتعالی چه ديدگاهی در اين ‌باره دارید؟

استقلال حوزه‌‌هاي علميه و مدارس دینی در تمام دوره‌ها چه قبل و چه بعد از انقلاب بركات فراواني داشته و همواره مورد تأكيد و توجه علما و فضلا به‌خصوص رهبر فرزانة انقلاب بوده است و ازآن‌جاكه مدارس علميه با كمك‌هاي مردمي تأسيس شده و مردم در تأمين هزينه‌هاي آن نقش دارند، صلاح ملك و ملت در حفظ استقلال اين نهاد است تا اعتماد مردم و كمك‌هاي آنان به اين مراكز سست نشود.

* قانون اساسی جمهوری اسلامی به رعایت حقوق همة شهروندان ایرانی و رفع تبعیض‌های قومی و مذهبی تصریح دارد؛ به‌طور ویژه در اصل دوازدهم قانون اساسی بر آزادی دینی و مذهبی پیروان مذاهب اسلامی در کشور تأکید شده است؛ با وجود این، چهار سال پیش ما شاهد شکل‌گیری شورای دولتی برنامه‌ریزی و ساماندهی مدارس علوم دینی اهل‌سنّت زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی بودیم، امری که نگرانی‌های جدّی‌ای را در جامعة اهل‌سنّت ایجاد کرد و اعتراض علما، نخبگان و مجمع نمایندگان اهل‌سنّت در مجلس شورای اسلامی را در پی داشت. حال با گذشت بیش از سه سال از فعالیت این شورا، تحلیل شما در این خصوص چیست و چه نتایجی را بر اعمال این نوع سیاست‌ها متصور می‌دانید؟

همين‌طور است و اهل‌‌سنّت از مسئولين محترم نظام انتظار دارند نسبت‌به حق مسلم آنان و جلوگيري از تعرض به آنان به وظيفة قانوني خود عمل نمايند. خوشبختانه چنين نگرشي در سطح بالای حكومت وجود دارد و مسئولين محترم نظام و همچنين نمايندة محترم ولي‌فقيه در استان هرمزگان از خواست بحق اهل‌سنّت و صداقت آنان در تعامل با مسئولين آگاهي كامل دارند و اميدواريم جلوي بعضي تصرفات در مناطق سني‌نشين كه موجب سوءظن و حساسيت اهل‌سنّت مي‌باشد گرفته شود.

نظام اسلامي وقتي مي‌تواند الگوی ساير نظام‌ها باشد و از حقوق ساير ملت‌ها دفاع نمايد كه حقوق همة شهروندانش را به‌ رسميت بشناسد و با همه با ديد يكسان و مبتني بر عدالت تعامل داشته باشد.

شوراي برنامه‌ريزي مدارس اهل‌سنّت اگر چنانچه در حد نظارت بر برنامه‌ريزي و ارائه راهكارهاي بهتر براي پيشرفت و توسعة مدارس باشد چنان‌كه توسط اعضاي محترم شورا تأكيد شده، اقدام مبارك و خجسته‌اي است و براساس همين احساس، اعلام همکاری صورت گرفت و بحمدالله تاكنون بخوبي پيش رفته، اما گاهي تصرفاتي صورت مي‌گيرد كه موجب نگراني و برانگيخته شدن حدس و گمان‌هايي مي‌‌شود كه اخيراً براي رفع اين نگراني‌ها جلسه‌اي با دبير محترم شورا برگزار شد و ايشان مجدداً بر عدم دخالت در مدارس اهل‌سنّت تأکید داشتند و قول دادند در جلسات بعدي شورا مرز بين نظارت و دخالت تعيين شود تا نگراني‌ها مرتفع گردد.

* جامعه اهل‌سنّت ایران از نظر دینی و مذهبی و حتی موقعیت سیاسی و جغرافیایی، وضعیت ویژه‌ای در کشور و در بین ملت ایران دارد؛ ارزيابي شما از اوضاع كنوني جامعة اهل‌سنّت ایران در ابعاد مختلف فرهنگی، سیاسی و اجتماعی چيست؟

اهل‌سنّت ايران نسبتاً توانسته از فضايي كه به بركت انقلاب اسلامي به‌وجود آمده در عرصة‌ امور ديني و مذهبي و اجتماعي استفاده نمايند و در این قلمرو تلاش‌هاي نسبتاً موفقيت‌آميزي داشته باشند. اما در عرصة سياسي، يكسري موانعي وجود داشته كه اميد داریم با حكمت و حسن‌نيّت مسئولين اين موانع برطرف شود تا اهل‌سنّت كه هميشه به كشورشان دلبستگي داشته‌اند بتوانند مصدر خدمت بهتر و بيشتري باشند.

*چه سیاست‌هایی را از جانب حاکمیت و دولت، و چه رویکردهایی را از جانب جامعة اهل‌سنّت، به‌طور ویژه علما و نخبگان اهل‌سنّت، در تحقق آینده‌ای بهتر و در راستای پیشرفت و تقویت همبستگی ملّی و انسجام اسلامی مؤثر می‌دانید؟

نگاه مبتني بر حسن‌ظن به اهل‌سنّت از جانب حاكميت، و تعامل همراه با حس مسئوليت از جانب اهل‌سنّت، مي‌تواند آيندة بهتر و اميدبخش‌تری را باعث شود و جلوي هرگونه توطئه‌اي را كه موجب خدشه بر وحدت ملی باشد، بگيرد. اين راهكار بهترين نتيجه و كمترين هزينه را برای طرفين دربر خواهد داشت و موجب خوشنامي نظام در افكار عمومي داخل و خارج خواهد شد. تجربه هم ثابت کرده هر حكومتي كه با تعقل و عاقبت‌انديشي اعمال حاكميت کند از مقبوليت بیشتری برخودار شده و كمتر با تنش و مخالفت ملت خود روبه‌رو خواهد شد. برعكس هر حكومتي كه با توسل به قدرت‌نمايي اعمال حاكميت داشته باشد، دير يا زود با نفرت عمومي و مخالفت‌هاي مردمي روبه‌رو شده و دچار ضعف و از هم پاشیدگی می‌گردد.

*طی چند ماه گذشته ما شاهد انقلاب‌های مردمی و تحولات پرشتابی در کشورهای اسلامی شمال آفریقا و خاورمیانه بوده و هستیم؛ تحليل شما دربارة اين تحولات چيست و چه عواملی را در شکل‌گیری این انقلاب‌ها مؤثر می‌دانید؟

اين در تأكيد گفته‌هاي قبلي است، اگر حكومت‌هاي اين كشور‌ها به جاي قدرت‌نمايي و اعمال خشونت با نخبگان و تحصيل‌كردگان‌شان وارد مذاكره مي‌شدند، محدوديت‌هاي اعمال شده نسبت‌به آنان را بر طرف مي‌کردند، و از توانمندي‌هاي افراد دلسوز و غيرمتملق به‌درستي استفاده مي‌کردند، كارشان به اين‌جا نمي‌كشيد كه الآن شاهد آن هستيم. اين سنّت الهي است که هر حاكمي حد خود را نشناسد و به ملت خود احترام نگذارد، سرانجام با رسوايي از حكومت كنار گذاشته مي‌شود، ‌كه این خود مي‌تواند درس عبرتي براي حكام جهان اسلام باشد.

*در پایان ضمن سپاس مجدد از وقتی که برای این مصاحبه گذاشتید و ما را مورد عنایت خویش قرار دادید، به‌عنوان سخن پایانی اگر مطلبی هست بفرمایید؟

آغاز سخن و پايان آن، دعوت خود و مخاطبين به تقوا و داشتن رابطة خوب با خالق جهان هستي است كه «من يتّق الله يجعل له من أمره يسراً»؛ هر كه تقوای خدا پيشه كند خداوند امور او را آسان مي‌گرداند.

................................
منبع: سنی نیوز
زمان مصاحبه: سال 2012