خداوند متعال بنا به حکمتش که از بندگان پنهان است برخی از ماهها و روزهای سال را بر برخی دیگر برتری بخشیده، ماه رمضان شاه و سرور همه‌ی ماههای سال به شمار می‌آید و عبادت روزه تاج با شکوه آن است. و طاعات و عبادات در آن را اجر و پاداشی خاص است.

ده روز اول ماه رمضان دهه‌ی تلاش برای رسیدن به مغفرت الهی است. و ده روز دوم آن سعی و کوشش برای یافتن رحمت الهی است و دهه‌ی سوم آن آرزوی رسیدن به نجات از آتش سوزان جهنم است.

ده روز اخیر ماه رمضان با عبادت اعتکاف جلال و جمال خاصی بخود می‌گیرد. این ده روز اخیر در این ماه پرشکوه و با مکانت در درگاه الهی جایگاه خاصی دارد. شب تلاقی و رسیدن زمین به آسمان، و فرود آمدن کلام ملکوتی رحمان؛ کلام پاک یزدان؛ شب قدر یکی از شبهای همین ده روز آخر ماه مبارک رمضان است. شبی که به از هزار ماه به نص پاک قرآن است. “ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ“.

آری! شب قدر بهتر است و والاتر از هزار ماه که بیش از ۸۳ سال عمری است که تنها در عبادت و نیایش سپری گردد.

این ده روز آخر ماه مبارک را چگونه بگذرانیم تا خدای ناکرده در روز رستاخیز حسرت آنرا نخوریم؟

پیامبر خدا (صلی الله علیه وسلم) و یاران و شاگردان او و پس از آنها صالحان و نیکوکاران را در این ده روز پایانی ماه مبارک شور و حال و هوای خاصی بود. آنها در این ده روز اخیر بیش از هر چیزی به عبادت و طاعت و راز و نیاز با خدا و دعا و نیایش و تلاوت قرآن کریم مشغول می‌شدند. همه‌ی لحظات آنها در این ده روز عبادت بود و نماز و تهجد و بر پایی شبهای آن و ذکر و نیایش و قرآن و ادای زکات و کرم و سخاوت و رسیدگی به مستمندان و جاجتمندان و..

در اینجا به برخی از مهمترین و با ارزشترین کارهایی که می‌توان در این ده روز پایانی ماه با انجام آن در بهشت برین الهی سرمایه‌گذاری نمود اشاره می‌کنیم. امیدواریم با اهتمام به این عبادتها و اخلاص و تفانی در آن بتوانیم رضایت الهی را با وجود ضعف و ناتوانی و گناهانمان جلب نموده، در مکانت و جایگاهی که خداوند برای پیامبران و مؤمنان و صالحان در بهشت برین ترتیب داده با آنها محشور گردیم. الهی آمین!

۱- شب زنده داری

در حدیث صحیحی مادر مؤمنان عائشه، بانوی دانشمند اسلام، اهتمام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و سلم) به دهه‌ی اخیر رمضان را چنین تصویر کشیده: وقتی ده روز آخر رمضان شروع می‌شد پیامبر خدا (صلی الله علیه وسلم) شبها را با ذکر و عبادت و نیایش زنده نگه می‌داشت. و خانواده‌اش را بیدار می‌کرد. و کمر طاعت و عبادت محکم می‌بست. {بروایت بخاری و مسلم}

و در روایتی دیگر فرموده‌اند: بیاد ندارم که پیامبر خدا (صلی الله علیه وسلم) همه قرآن را در یک شب بخواند، و یا شبی را تا صبح مشغول عبادت باشد، و یا تمام ماهی را روزه بگیرد مگر در ماه مبارک رمضان. {بروایت نسائی}

پس شب زنده‌داری یعنی اینکه همه شب و یا بیشتر آنرا و بخصوص یک سوم آخر شب را مشغول عبادت و ذکر و نیایش باشی.

در ساعات آخر شب خداوند از آسمان ندا می‌دهد که ای بندگان من آیا در بین شما کسی است که دست توبه بسوی من دراز کند تا او را ببخشایم!

آیا شایسته است بنده چنین فرصت طلایی را از دست دهد و در خواب غفلت باشد؟

۲- همراه کردن خانواده در عبادت

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) در این روزهای مبارک آخر ماه فضیلت و برتری رمضان خانواده‌اش را بیدار می‌کرد تا از فیض و برکات این ساعات بهره‌مند شوند. و بنده‌ی مؤمن را شایسته است چون رهبر و پیشوای محبوب و پیامبر عزیزو ارجمندش خانواده‌ی خود را در این ساعات پر فیض بیدار کند تا از قافله‌ی رحمت و کاروان بهشت و رضایت الهی عقب نمانند.

۳- کمر طاعت بستن

در این ده روز پایانی رمضان باید مرد مؤمن آستین همت بالا زند و لحظه لحظه‌ی این ساعات را غنیمت شمرده جز به عبادت و طاعت به هیچ نیندیشد. کارها و مشغولیات عمر تمامی ندارد. و وسوسه‌های نفس اماره تلاش دارد این ساعات پربها را از دست انسان برباید. مرد مؤمن بایستی در این روزهای آخر ماه مبارک قلب و روح و روانش را از دنیا و پستی‌های آن کنده در فضائی ملکوتی و روحانی همراه با فرشتگان آسمان مشغول طاعت و عبادت پروردگار یکتا، خالق کون و مکان باشد.

۴- به اعتکاف نشستن

اعتکاف مدرسه‌ای است که در آن روح و روان انسان تربیت شده صیقل و جلا داده می‌شود. انسان از پستی دنیا بسوی فضای ملکوتی فرشتگان پر می‌کشد. اعتکاف یعنی بریدن از شهوتها و صفات خاکی و حیوانی آدمی و پرواز بسوی صفات ملکوتی بهشتیان.

در اعتکاف گویا بنده‌ به گناهان و کوتاهیهایش اقرار کرده بر در درگاه الهی نادم و پشیمان دست دراز کرده و می‌گوید: خدایا، من بر همه‌ی آنچه از من سر زده اعتراف می‌کنم و می دانم که مرا نه پناهگاهی است و نه خدایی و نه بخشاینده‌ای جز تو ای کریم بی همتا! حال من به خانه‌ات آمده ام و طناب حاجت بر گردن بندگی خود بسته‌ام و تا مرا نبخشی از خانه‌ات بیرون نخواهم رفت! آیا گمان می‌بری که از درگاه کریمی چون او جز مغفرت و رحمت و رضایت نصیب این بنده خواهد شد؟

پیامبر خدا (صلی الله علیه وسلم) هر ساله ده روز آخر ماه رمضان را در گوشه‌ای از مسجد دور از سر و صدای زندگی مشغول عبادت و راز و نیاز با آفریدگار خود می‌شدند، و در سالیکه جهان را ترک گفته به دعوت محبوب خویش لبیک گفتند، بیست روز آخر ماه رمضان را به اعتکاف نشستند. (بروایت بخاری)

امام زهری حیرتزده به مسلمانان دربند دنیا می‌نگریست و می‌گفت: بسی در حیرتم از حال مسلمانان! چگونه اعتکاف را ترک می‌کنند در حالیکه پیامبر خدا (صلی الله علیه وسلم) از روزی که به مدینه تشریف بردند تا روز وفاتشان هرگز اعتکاف ده روز آخر ماه رمضان را ترک نکردند!

شب قدر که بزرگترین هدیه و ارمغان رمضان است در دهه‌ی اخیر این ماه مبارک قرار دارد. و کسی که در اعتکاف است تمام ساعات روز و شبش را در مسجد و در حال عبادت بسر می‌برد. حتی خواب و راحتش در مسجد عبادت است. پس او در هر صورت شب قدر را درخواهد یافت. و در حالی شب قدر بر جهان می‌گذرد که او در عبادت و طاعت الهی و بدور از گناه و معصیت بسر می‌برد.

اعتکاف باعث پاکی قلب و روح و روان انسان می‌گردد. و اگر قلب انسان پاک گشت همه‌ی جانش پاک خواهد گشت.

اعتکاف مدرسه‌ی بزرگ انسان سازی است، انسان در مدرسه‌ی اعتکاف می‌آموزد چگونه از دوستان ناباب و از حرفهای بیهوده، و از پرخوری و پر خوابی و دیگر بیماریهای روح و روان و جسم وجان دوری کند.

بدون شک بالاترین درجه‌ی اعتکاف آن چیزی است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم ) انجام می‌دادند و ده روز کامل را در مسجد در حال عبادت می‌گذراندند. البته کسانی که بنا به دلایلی قادر نیستند همه‌ی ده روز را در اعتکاف باشند نباید خود را از اجر و پاداش بزرگ آن به کلی محروم سازند. این افراد می‌توانند به اندازه‌ی توان خود یک روز و یا چند روز و چند وقتی را که می‌توانند با نیت اعتکاف به مسجد بروند و فرصتی را که دارند مشغول عبادت شده خود را با کاروان معتکفانی که آستین همت برای رسیدن به رضایت الهی بالا زده‌اند همراه شوند.

تلاوت قرآن کلام پاک یزدان یکی از مهمترین عباداتی است که بنده‌ی مؤمن در این ماه مبارک رمضان باید بدان مشغول باشد. چرا که رمضان ماه عبادت و موسم قرآن است. پیامبر خدا (صلی الله علیه وسلم) هر ساله یک بار قرآن را با جبریل می‌خواند و در سالیکه ندای حق را لبیک گفت و جان بجان آفرین تسلیم نمود دوبار قرآن را با جبریل تلاوت نمود.

و می‌فرمودند: قرآن را بخوانید که شما را برای هر حرف قرآن اجر و پاداشی است. و هر اجر و پاداشتان در پیش خداوند ده برابر می‌شود. نمی گویم: “الم” یک حرف است!.. بلکه: “الف” یک حرف و “لام” یک حرف و “میم” یک حرف است! {بروایت ترمذی}

و این قرآن در روز قیامت از کسی که آنرا تلاوت می‌کرده، و بدان عمل می‌کرده، در پیشگاه الهی در حالیکه سوره بقره و سوره آل عمران پیشاپیش آنند دفاع می‌کند. {بروایت مسلم}

با وجودی که بزرگان دین از ختم کامل قرآن در یک روز در حالتهای عادی منع می‌کردند، چون این سرعت را باعث ضایع شدن ادای درست تلاوت و عدم فهم و درک صحیح معانی می‌دانستند، ولی در روزهای پرفیض رمضان و بخصوص ده روز آخر ماه مبارک در آن هیچ اشکالی نمی‌دیدند. از امام ابو حنیفه و امام شافعی و امام اسود بن یزید و حافظ ابن رجب و بسیاری دیگر از علما و بزرگان دین روایت شده که آنها در هر شب از شبهای پر فیض آخر رمضان قرآن را یکبار بطور کامل تلاوت می‌کردند.

از خداوند متعال مسألت داریم که به ما توفیق عمل شایسته دهد و ما را در پناه رحمت و مغفرت خویش قرار داده از عذاب هولناک و آتش سوزان جهنم نجات دهد. و عبادات و طاعاتمان را در این ماه پر فیض مورد قبول دریای جوشان رحمتش قرار دهد. و اجر و پاداش شب قدر را نصیبمان گرداند…