لافــت یکی از روستاهای توابع بخش مرکزی شهرستان قشم در استان هرمزگان واقع در جنوب ایران است.
چهره طبیعی روستای لافت در میان درختان سبز گرمسیری و نخلستان‌های بلند ، همراه با زیبایی خیره‌کننده دریا و جنگل شناور حرا برای هر تازه واردی جذاب و قابل توجه‌است . سبک معماری خانه‌های روستا نیز بسیار جالب و دیدنی است بارزترین خصیصه معماری این روستا ، بادگیرهای فراوان آن در اندازه‌های مختلف است . بناهای روستا خیلی نزدیک به هم ساخته شده و کوچه های آن نیز بسیار تنگ و باریک هستند . بادگیرهای کوچک و بزرگ خانه‌های روستایی که در میان باغ‌ها و نخلستان‌ها قرار گرفته‌اند ، شکوه و زیبایی خاصی به این روستای ساحلی بخشیده‌اند.
موقعیت جغرافیایی
بندر لافت در شمال غربی جزیره قشم و در پیش‌آمدگی خشکی‌های جزیره در طول جغرافیایی 55 درجه و 5 دقیقه شرقی و عرض 26 درجه و54 دقیقه شمالی واقع شده است لافت در شرق جنگل حرا واقع شده و به لحاظ تقسیمات سیاسی یکی از مراکز جمعیتی دهستان سلخ در شهرستان قشم در استان هرمزگان است.
شرایط اقلیمی
لافت از لحاظ تقسیمات اقلیمی تابستانی ایران، در منطقه خیلی گرم و مرطوب و از نظر تقسیمات زمستانی، در منطقه گرم و مرطوب قرار گرفته است.هوای پر رطوبت و شرجی جزیره قشم ، ماه‌های اندکی از سال را برای غیربومی ها تحمل پذیر کرده است. بیشینه دمای مطلق 46 و کمینه آن 0 صفر درجه سانتی‌گراد. میانگین سالانه درجه حرارت 26 درجه سانتی‌گراد و میانگین روزانه بیشینه و کمینه به ترتیب 33 و 18 درجه سانتی‌گراد هستند . مهم ترین هوایی که موجب بارندگی شود جریان هوای مرطوب غرب و شمال است.
علل پیدایش
دلایل پیدایش و شکل گیری روستای لافت به عنوان یک مجتمع زیستی عبارتند از : - وجود راه دریایی و تسهیل ارتباط دریایی - وجود جنگل های حرا - وجود آب شیرین (چاه های تلال – تل + آب – و آب انبار ) - نزدیکی به خشکی ایران - بادهای موسمی


بافت روستایی
بافت روستا در مراحل مختلف گسرتش یافته است . با توجه به وضع کالبدی روستا ، بافت روستا را می توان به 3 بخش مختلف تقسیم کرد:
الف – بافت قدیمی و اصلی قسمت قدیمی روستا شامل هسته اولیه در بخش مرکزی ساخت و سازهای فعلی بوده و در حد فاصل دریا و تپه های اطراف چاه های آب شکل گرفته است واین بافت به طول تقریبی یک کیلومتر و عرض متوسط 170 متر در چند راستای اصلی به موازات امتداد ساحل واقع است . مساجد این بافت ( 4 مسجد از 7 مسجد لافت ) در عمل محله هایی را در طول بافت تعریف کرده‌اند . این محله ها به مراکز مساجد شکل گرفته‌اند . در عین حال ، بافت قدیمی روستا یکپارچه و پیوسته است .
ب – ساخت سازهای قسمت جنوب شرقی روستا این ساخت و سازها به صورت پراکنده و با تراکم ساختمانی و جمعیتی اندک ، در دامنه تپه ها و زمین های مسطح اطراف ، با فاصله از دریا شکل گرفته که موجب جهت دهی توسعه روستا شده و شکل گیری آن به تدریج و به طور پیوسته انجام گرفته است . در داخل تپه مرکزی و حد فاصل این ساخت و سازها و بافت قدیم روستا ، خدمات آموزشی ، بهداشتی ، درمانی و تاسیسات و تجهیزات لافت به وجود آمده است .
پ – ساخت و سازهای بخش شمالی در سطحی محدودتر و با پراکندگی بیشتر نسبت به ساخت و سازهای جنوب شرقی و در شیب تند تر تپه ماهورها شکل گرفته است با گذشت زمان و توجه به جنبه های اقتصاد آزاد توسعه در جهت شمال و به سوی قشم صورت گرفته ، عواملی مانند طرح جامع و طراحی هایی در این شکل گیری تاثیرات به سزایی دارند .
ویژگی‌های معماری
تمام خانه ها حیاط مرکزی و بادگیر دارند. خانه‌ها هر چند سال یک بار به روش های سنتی مرمت شده و بنابراین به شکل اولیه خود باقی‌مانده‌اند و به همین علت ، حدس زدن سن آنها دشوار است. اهداف اصلی معماری لافت مقابله با شرایط طاقت فرسای اقلیمی، و نیز حفظ ارزش‌های مذهبی خانواده است. ترکیب اتاق ها و راهروها و ارتباط آن ها با حیاط ، تحت تاثیر معماری نواحی مرکزی و حاشیه کویری ایران است. مراکز محله‌ها، حول مساجد شکل گرفته‌اند و از میدان به مفهوم رایج آن در معماری ایرانی خبری نیست.
بناهای شاخص و عمومی
- شاخص ترین بناهای عمومی در سطح روستا مساجد آن است که در نقاط مختلف روستا کانون های محله ای را ایجاد کرده‌اند . روستای لافت دارای 7 مسجد به نام های مسجد حضرت رسول (ص) ،(مسجد جامع ) ، مسجد ابوبکر صدیق (رض) ، مسجد عمر ابن الخطاب (رض) ، مسجد عثمان ذی النورین (رض) ، مسجد امیرالمؤمنین علی (رض) ، مسجد حسین (رض) و مسجد امام شافعی (ره) می باشد . - بناهای آموزشی روستای لافت عبارتند از ، مدرسه ابتدایی ام کلثوم (رض) ، مدرسه ابتدایی مدرس ، مدرسه راهنمایی کوثر و دبیرستان راهنمایی علامه طباطبایی که بیشتر در بخش جنوب شرقی در پشت تپه های میانی روستا واقع اند . - بناهای خدماتی درمانی روستای لافت عبارتند از خانه بهداشت و مرکز بهداشتی – درمانی لافت در بخش جنوب شرقی روستا - کارگاه های لنج سازی ( در دو نقطه از روستا – شمال غرب و جنوب غرب – در جوار ساحل دریا فعال اند ) - سایر بناهای خدمات عمومی از قبیل بانک ملی – بانک صادرات – مخابرات ( هواسنجی + باران سنجی ) . - پاسگاه لافت و ساختمان ناحیه مقاومت بلال حبشی و کانون جوانان بسیج .
سیمای کلی روستا
سیمای عمومی روستا در بافت قدیم و جدید مقاومت است . در بافت قدیم ، سیمای عمومی لافت ، منظره ای اخرایی رنگ با بافتی فشرده و کوچه های کم عرض دارد که عناصر شاخص عمودی – بادگیرها – در آن جلب توجه می کنند . در این بافت مساجد سفید رنگ که بیشتر آن مناره دارند ، خودنمایی می کنند . اما در این بافت جدید ، همان سیمای رایج شهری دیده می شود . در این بافت ، تراکم ساختمانی کمتر ، معابر گشوده تر و اطراف مساجد خالی تر شده است ، لذا مرکز محله مفهوم خود را تا حدی از دست داده است .
سیمای کلی روستا
دسترسی اصلی به روستا از طرف قشم ، از بخش شمالی روستا است . در بافت قدیم روستا مسیرهای اصلی به صورت شمالی – جنوبی شکل گرفته‌اند . این مسیرها نقاط عطف روستا یعنی مساجد را به هم پیوند می دهند . همچنین یک مسیر ساحلی آسفالته ، دسترسی های سریع و سواره را تامین می کند . در بالاترین لایه بافت جهت هدایت آبهای سطحی به سمت چاه های تلا و آب و انبار ، اغلب کوه های منتهی به خانه های بالایی بافت – واقع در دامنه تپه ها – بن بست هستند . در بخش های جنوب شرقی وشمالی روستا ، معابر تعریف ویژه ای ندارند .فضاهای وسیع لابلای بافت پراکنده ، نقش معابر را دارند . در حال حاضر راه آسفالت در امتداد ساحل دریا دسترسی اصلی سواره در کل روستا است .


تامین آب
سیستم تامین آب روستای لافت براساس جمع آوری آب های سطحی از تپه های میانی روستا است . آب های سطحی ناشی از باران های ناگهانی و سیل آسایی که گاه بر جزیره می بارد ، در مجراهای طبیعی و مصنوع تپه ها ، جاری می شود و با هدایت از مسیر احداثی کنار بافت بالایی روستا به طرف مجموعه چاه های تلا و آب انبار اصلی ورستا جاری می شوند. شکل گیری بافت در لایه بالایی آن به صورتی است که آب جاری از تپه ها ، وارد بافت نشود . در روزهای بارانی شدید ، در محدوده چاه ها دریاچه ای تشکیل شده و آب انبار اصلی روستا پر از آب می شود . در این ایام این محل به عنوان یک مکان تفریحی در سطح منقطه قشم مورد استفاده قرار می گیرد .سرریز آب چاه ها و آب انبار از محوطه اطراف مسجد جامع به دریا می ریزد. در حال حاضر با امکان تغییر آب از شهر قشم توسط مخزن های سیار آب ، در حیاط هر واحد مسکونی آب انباری در داخل زمین تعبیه شده است .


پوشش مردم
مردان لباس های معمولی و برخی از آنها لباس های سنتی (دشداشه و عمامه سفید ) می پوشند ، زنان لباس های سنتی می پوشند و روسری های لیو (عری ) بر سر می کنند ، آنها برقع (روبند)می گذارند اما دختران قبل از ازدواج مجبور به استفاده از آن نیستند . این سنت نیز مانند رسوم دیگر رو به فراموشی است . در هنگام نماز ، زن ها کیسه هایی به پاها می کنند که یادگار زمان های گذشته است .
گویش
لافتی ها با گویشی بسیار نزدیک به قشمی گفتگو می کنند که مانند فارسی بندر است . رسانه تلویزیون در خانه ها نقش به سزایی دارد و بر گویش مردم اثر گذاشته است .سالمندها به جای لیوان واژه گلاس و به جای شکلات واژه چاکلت را به کار می برند که شاید ریشه در تاریخ استعماری منطقه داشته باشد . ابزار و وسایل برقی و کالاهای خانگی خارجی و به همراه آن آداب و فرهنگ از ان طرف آب وارد می شود و به آرامی جلوه های فرهنگی را تغییر می دهد .


مشاغل
لنج سازی این شغل چند سالی است که از رونق افتاده است. کارگاه لنج سازی در مدخل ورودی لافت در کنار دریا قرار دارد و خود بخشی از روستا به شمار می آید .
لنج داری این افراد کالا را از بندر عباس به دوبی یا بندرهای پاکستان می بردند و اغلب خود در لنج کار نمی‌کنند . به طور معمول هر سفر 10 روز طول می کشد و متناسب با بزرگی و کوچکی لنج هر سرویس حدود 40 میلیون ریال درآمد دارد که نیمی از آن به صاحب لنج و نیم دیگر سهم ملوان ها می شود .
صیادی این شغل در حال حاضر حضور کمرنگی در بین مشاغل دیگر دارد و افراد شاید تنها برای مصرف خانوادگی خود صید می کنند .


مساجد
در معماری لافت ، مساجد مانند مراکزی شاخص بافت های مسکونی را گرد خود آورده‌اند . مسجد جامع به عنوان مرکز اصلی لافت در کنار چاه های تلا و آب انبار مرکز روستاست و مساجد دیگر از جمله مسجد ابوبکر صدیق و مسجد عمربن خطالب ،مرکز محله های کوچک تری را در جاهای دیگری از بافت ایجاد کرده‌اند . در هنگام اذان اکثر مردم لافت در هر کجا که باشند دست از کار می کشند و به صف های نماز در مسجد ها می پیوندند . در زمان بانگ اذان حرکت مردم به سمت مسجد و تغییرات رفتاری آنها حادثه زیادی است . زن ها جز شب های جمعه و اعیاد در مسجدها حضور ندارند و یکی از دلایل آن نبودن مکانی خاص ایشان است.
شکل و کارکرد مسجد مساجد با ظاهر تک مناره ، مانند جاهای دیگر ، نشان اهل تسنن بودن اهالی هستند .و مسجد در این جزیره نه تنها مکان عبادت خداوند بلکه مانند گذشته به عنوان هسته های فرهنگی – اجتماعی مجله های عمل می کند وجود شخصیتی به عنوان امام جمعه و حضور بچه ها در اعیاد مختلف و مراسم قرآن خوانی نشانگر شور و تکاپوی این فاضاهاست . در بیشتر خانه ها دست کم یک تصویر از مکه معظمه بر دیوار آویخته‌اند . بیشتر مردم با قرآن بسیار مانوس اند اما به زعم خود این مقدار را بسیار اندک می دانند.


آثار تاریخی
این روستا علاوه بر زیبایی‌های تحسین برانگیز طبیعی خود ، آثار ارزشمند تاریخ را نیز در خود جای داده‌است که اهم آنها عبارت‌اند از : قلعه نادری ، قلعه پرتغالیها ، دو آب انبار (برکه) ، گنبدی مدور ، گورستان تاریخی که سنگ نبشته‌های مربوط به هزار سال پیش در آن مشهود است زیارتگاههای سید حسن منصور و شیخ اندرآبی در این روستا واقع می‌باشند.