ـ واجبات غسل:

در کل در شش مورد غسل بر انسان واجب می‌شود که سه مورد آن بین زن و مرد مشترک هستند و سه مورد دیگر فقط به زنها اختصاص دارد.

مشترکات:

۱ـ مرگ، مگر شهید که غسلش لازم نیست.

۲ـ غسل جنابت. (یا جماع: نزدیکی بین زن و مرد)*

۳ـ خارج شدن منی اگرچه یک قطره باشد.

سه مورد مختص زنان:

۱ـ حیض. (خون عادت ماهیانه)

۲ـ نفاس. (خون ولادت و زائیدن)

۳ـ ولادت خواه خون باشد یا نباشد.

*بر شخص جنب پنج چیز حرام است:

۱ـ نماز خواندن. ۲ـ ماندن در مسجد.

۳ـ طواف. ۴ـ خواندن قرآن.

۵ـ دست زدن به قرآن و حمل آن.

برای زنی که در حیض یا نفاس باشد هشت چیز حرام است:

۱ـ نماز ۲ـ روزه

۳ـ خواندن قرآن ۴ـ دست زدن به قرآن و حمل آن

۵ـ طواف ۶ـ داخل شدن به مسجد

۷ـ جماع ۸ـ استمتاع بین ناف و زانو

ـ فرضهای غسل:

۱ـ نیت.

۲ـ از بین بردن نجاست از بدن. (اگر باشد)

۳ـ رسیدن آب به تمام موها و پوست بدن.

ـ سنتهای غسل:

۱ـ گفتن بسم‌الله.

۲ـ گرفتن وضو قبل از غسل.

۳ـ مالیدن دست بر بدن.

۴ـ جلو انداختن طرف راست بر چپ.

۵ـ موالات. (پشت سر هم و پی در پی)

ـ غسلهای سنت:

۱ـ غسل جمعه.

۲ـ غسل دو عید قربان و رمضان.

۳ـ غسل برای نماز باران.

۴ـ غسل قبل از خواندن نماز ماه گرفتگی. (خسوف)

۵ـ غسل قبل از خواندن نماز خورشید گرفتگی. (کسوف)

۶ـ برای کسیکه مرده را بشوید.

۷ـ برای کافر هرگاه مسلمان شود.

۸و۹ـ دیوانه و شخصی که بیهوش شود هنگام افاقه و بیدار شدن.

۱۰ـ هنگام پوشیدن لباس احرام حج.

۱۱ـ برای داخل شدن در شهر مکه.

۱۲ـ برای طواف خانه خدا.

۱۳ـ برای داخل شدن به شهر مدینه منوره.

۱۴ـ برای رجم کردن شیطان در سه روز ایام التشریق. ( هر روز مستحب است غسل کند.)

۱۵ـ برای ایستادن حاجی در عرفه .

۱۶ـ برای سعی (دویدن) بین صفا و مروه.

۱۷ـ برای کسیکه در مزدلفه شب را روز کند.

روش غســـــــل

غسل مطابق با احادیث صحیح به ترتیب زیر می‌باشد:

۱ـ با دل، نیّت و اراده پاکی نمودن.

۲ـ دستان را تا به مچ سه بار شستن.

۳ـ با دست راست بر شرمگاه آب ریختن و با آن شرمگاه را شستن یعنی استنجا زدن.

۴ـ دست چپ را بر زمین مالیدن و یا با صابون شستن.

۵ـ اگر کثیفی و یا چیزی بر بدن بود آن را شستن و دور کردن.

۶ـ همانند وضوی نماز؛ وضو گرفتن ولی همینکه به مسح سر رسید، سر را مسح ننموده بلکه کاملا شستن.

۷ـ به هنگام شستن سر با انگشتان سر را مالیدن و موها را خلال کردن.

۸ـ بعد از شستن سر؛ سه مشت آب بر آن ریختن و سر را آب کشیدن.

۹ـ بر قسمت راست بدن آب ریختن و آن‌را شستن.

۱۰ـ برسمت چپ بدن آب ریختن و آن‌را شستن.

۱۱ـ یک کنار رفته اول پای راست تا قوزک و سپس پای چپ را تا قوزک شستن .

و با این طریق غسل به پایان می‌رسد.

برای واضح تر شدن غسل به دو حدیث زیر توجه فرمایید:

۱ـ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ إِذَا اغْتَسَلَ مِنْ الْجَنَابَةِ یَبْدَأُ فَیَغْسِلُ یَدَیْهِ ثُمَّ یُفْرِغُ بِیَمِینِهِ عَلَى شِمَالِهِ فَیَغْسِلُ فَرْجَهُ ثُمَّ یَتَوَضَّأُ وُضُوءَهُ لِلصَّلَاةِ ثُمَّ یَأْخُذُ الْمَاءَ فَیُدْخِلُ أَصَابِعَهُ فِی أُصُولِ الشَّعْرِ حَتَّى إِذَا رَأَى أَنْ قَدْ اسْتَبْرَأَ حَفَنَ عَلَى رَأْسِهِ ثَلَاثَ حَفَنَاتٍ ثُمَّ أَفَاضَ عَلَى سَائِرِ جَسَدِهِ ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَیْهِ.

عایشه رضی الله عنها می‌فرمایند: هرگاه که رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم می‌خواستند که غسل جنابت نمایند؛ اول شروع می‌نمودند و دو دستشان را (تا به مچ) می‌شستند و سپس با دست راست بر دست چپ آب ریخته (و با دست چپ) شرمگاهشان را می‌شستند (یعنی استنجا می‌زدند) و سپس همانند اینکه برای نماز وضو می‌گیرند وضو می‌گرفتند (فقط سر را مسح نمی‌نمودند و پاها را نمی‌شستند بلکه زمانی که به مسح سر می‌رسیدند بجای مسح سر، آن را می‌شستند) و با انگشتان ریشه موها را خلال می‌کردند (و سر را با دست و آب خوب می‌مالیدند) تا اینکه می‌فهمیدند که سرشان خوب سیر آب شده (و شسته شده است) آن وقت سه مشت دیگر آب بر سر می‌ریختند (و سر را آب می‌کشیدند) و سپس بر بقیه بدنشان آب می‌ریختند (و جسمشان را می‌شستند) و سپس پاهایشان را می‌شستند. (روایت صحیح مسلم حدیث شماره ۴۷۴)

۲ـ عَنْ مَیْمُونَةُ قَالَتْ أَدْنَیْتُ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ غُسْلَهُ مِنْ الْجَنَابَةِ فَغَسَلَ کَفَّیْهِ مَرَّتَیْنِ أَوْ ثَلَاثًا ثُمَّ أَدْخَلَ یَدَهُ فِی الْإِنَاءِ ثُمَّ أَفْرَغَ بِهِ عَلَى فَرْجِهِ وَغَسَلَهُ بِشِمَالِهِ ثُمَّ ضَرَبَ بِشِمَالِهِ الْأَرْضَ فَدَلَکَهَا دَلْکًا شَدِیدًا ثُمَّ تَوَضَّأَ وُضُوءَهُ لِلصَّلَاةِ ثُمَّ أَفْرَغَ عَلَى رَأْسِهِ ثَلَاثَ حَفَنَاتٍ مِلْءَ کَفِّهِ ثُمَّ غَسَلَ سَائِرَ جَسَدِهِ ثُمَّ تَنَحَّى عَنْ مَقَامِهِ ذَلِکَ فَغَسَلَ رِجْلَیْهِ ثُمَّ أَتَیْتُهُ بِالْمِنْدِیلِ فَرَدَّهُ.

میمونه رضی الله عنها می‌فرمایند: من آب غسل جنابت آورده و به رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم نزدیک نمودم (تا ایشان غسل جنابت نمایند)، ایشان دو دستشان را تا به مچ دو و یا سه بار شستند و سپس دست (راستشان) را داخل ظرف آب برده و با آن بر شرمگاهشان آب ریخته و با دست چپ شرمگاهشان را شستند (یعنی: استنجا زدند) و سپس دست چپشان را خوب بر زمین مالیدند و سپس همانند اینکه برای نماز وضو می‌گیرند وضو گرفتند (فقط سر را مسح نمی‌نمودند و پاها را نمی‌شستند بلکه زمانی که به مسح سر می‌رسیدند بجای مسح سر آن را می‌شستند) و سپس بر سرشان سه مشت آب ریخته و سپس بقیه جسمشان را شستند و سپس از آنجا یک طرف رفته و پاهایشان را شستند و سپس من برای ایشان (حوله و) دستمالی آوردم تا خودشان را پاک و خشک کنند ایشان آن (حوله و) دستمال را رد نموده و نگرفتند. (روایت صحیح مسلم حدیث شماره ۴۷۶)

فرق غسل جنابت با غسل عادت ماهیانه

تمام اموری که در روش غسل بیان شده برای غسل جنابت و عادت ماهیانه و برای غسل مردان و زنان یکسان است ولی در غسل عادت ماهیانه و یا غسل بعد از پاکی از زایمان باید زنان دو چیز مزید بر امور فوق و ذکر شده انجام دهند:

۱ـ با پنبه عطر آلود شرمگاهشان را پاک کنند. زیرا در حدیث صحیح چنین آمده است:

عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ امْرَأَةً سَأَلَتْ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَنْ غُسْلِهَا مِنْ الْمَحِیضِ فَأَمَرَهَا کَیْفَ تَغْتَسِلُ قَالَ خُذِی فِرْصَةً مِنْ مَسْکٍ فَتَطَهَّرِی بِهَا قَالَتْ کَیْفَ أَتَطَهَّرُ قَالَ تَطَهَّرِی بِهَا قَالَتْ کَیْفَ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَطَهَّرِی فَاجْتَبَذْتُهَا إِلَیَّ فَقُلْتُ تَتَبَّعِی بِهَا أَثَرَ الدَّمِ.

از عایشه رضی الله عنها روایت است که زنی از پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم در باره غسل بعد از پاکی عادت ماهیانه پرسید؟ (رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم) به او دستور داد که چگونه غسل کند و به او گفت: تکه پنبه و یا پارچه‌ای مشک آلود (و یا عطرآلود) شده‌ای را بگیر و سپس خودت را با آن پاک کند، آن زن گفت: که چگونه خودم را پاک کنم؟ (رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: خودت را با آن پاک کن، آن زن بار دیگر گفت: چه گونه؟ (رسول الله صلی الله علیه و‌آله وسلم) فرمودند: سبحان الله خودت را پاک کن (عایشه رضی الله عنها می‌فرماید) من آن زن را بسوی خود کشیدم و به او گفتم: با آن (پنبه و پارچه مشک آلود و عطر آلود) آثار خون را دنبال کن یعنی شرم‌گاهت را با آن پاک کن. (روایت صحیح بخاری، حدیث شماره ۳۰۳)

۲- اگر زن موهای سرش را بافته باید در غسل عادت ماهیانه و غسل بعد از پاکی بعد از زایمان باز کند ولی در غسل جنابت نیاز به باز کردن نیست. زیرا در حدیث صحیح چنین آمده است:

عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ قَالَتْ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّی امْرَأَةٌ أَشُدُّ ضَفْرَ رَأْسِی فَأَنْقُضُهُ لِغُسْلِ الْجَنَابَةِ قَالَ لَا إِنَّمَا یَکْفِیکِ أَنْ تَحْثِیَ عَلَى رَأْسِکِ ثَلَاثَ حَثَیَاتٍ ثُمَّ تُفِیضِینَ عَلَیْکِ الْمَاءَ فَتَطْهُرِینَ.

ام سلمه رضی الله عنها می‌فرماید: من گفتم ای رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) همانا من خانمی هستم که موهای سرم را گیسو نموده می‌بافم و می‌بندم پس آیا برای غسل جنابت آنها باز کنم (رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: نخیر (نیاز به باز کردن نیست) همانا برایت کافی است (که سرت را شسته) و بر آن سه مشت آب بریزی و سپس بر (جسم) خودت آب بریزی سپس (با این طریق ) پاک می‌گردی. (روایت صحیح مسلم، حدیث شماره ۴۹۷)

..................
منبع: سایت ایلاف