آداب معلم قرآن

ـ باید هدفش از تعلیم قرآن رضایت خداوند باشد.

ـ نباید هدفش از تعلیم قرآن اهداف و مطامع دنیوی باشد؛ زیرا خداوند می‌فرماید:

مَن کَانَ یُرِیدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِی حَرْثِهِ وَمَن کَانَ یُرِیدُ حَرْثَ الدُّنْیَا نُؤتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِن نَّصِیبٍ. (الشورى/ ۲۰).

«کسى که زراعت آخرت را بخواهد، به کشت او برکت و افزایش مى‏دهیم و بر محصولش مى‏افزاییم; و کسى که فقط کشت دنیا را بطلبد، کمى از آن به او مى‏دهیم اما در آخرت هیچ بهره‏اى ندارد».

ـ باید معلمین قرآن پرهیز نمایند از اینکه تعلیم قرآن را مایه کسب و معیشت قرار دهند؛ ولی علما بر سر این مسأله اختلاف رأی دارند که آیا در مقابل تعلیم قرآن جایز است که أُجرت گرفت یا خیر؟ و شاید بهتر آن است که بگوئیم جایز است بدلیل حدیثی که ابی‌سعید روایت کرده که گله‌ای گوسفند را در برابر دعائی که در آن سوره فاتحه خوانده بود گرفته است، و پیامبر صلی الله علیه وسلم نیز از گوشت گوسفندها خورده است.

ـ باید بشدت حذر نماید از اینکه هدفش مراجعه و رفت و آمد زیاد مردم با او باشد.

ـ معلم قرآن باید مواظب باشد که دوستان معلمش را بخاطر تعلیم دیگران که برایشان نفعی در بردارد، مورد کینه و بغض قرار ندهد؛ یعنی از کار آنها ناراحت نشود.

ـ معلم قرآن باید مزیّن به آداب شرع باشد.

ـ معلم قرآن باید دنیا ستیز و از زیادخواهان مال و مکنت دنیا نباشد.

ـ معلم قرآن باید آرام، با وقار و متواضع باشد.

ـ معلم قرآن باید از شوخی کردن و از خنده و قهقهه زیاد حذر نماید.

ـ باید برای تسبیحات، دعا و فضایل اعمال از احادیث رسول الله صلی الله علیه وسلم استفاده کند.

ـ باید از بیماریهای قلبی مانند: حسد، عُجب، ریاء و تحقیر مردم پرهیز کند.

ـ نباید بیشتر از مردم، خیری و نفعی را برای خود طلب کند.

ـ لازم است به آنانی که درس می‌دهد با مهربانی رفتار کند، و آنان را مورد لطف و مرحمت خویش قرار دهد، و آنانرا بر یادگیری و تعلیم تشویق نماید.

ـ تا آنجا که در توان دارد، دانش‌آموزان را نصیحت کند.

ـ بهنگام تدریس و تعلیم باید گذشت داشته باشد.

ـ باید نسبت به دانش‌آموزانش دلسوز باشد و به مصالح آنان همچون مصالح خود و فرزندانش اعتناء نماید، و باید دانش‌آموزانش را همچون فرزندان خود مورد محبت و شفقت قرار دهد، و در جفاکاری و بی‌ادبی آنان همچون فرزندانش بردبار باشد، و باید زشتی این اعمال را با دلسوزی و مهربانی به آنان یاد دهد تا دوباره تکرار ننمایند.

ـ لازم است هر آنچه برای خود دوست دارد برای دانش‌آموزانش هم دوست داشته باشد، و هر آنچه برای خود نمی‌خواهد برای آنان هم تجویز نکند.

ـ باید فضیلت علم و یادگیری آن را به دانش‌آموزان یاد بدهد، تا باعث نشاط بیشتر آنان شود، و همچنین لازم است دنیاستیزی را به آنان یاد دهد.

ـ باید آنان را بر مصالح دنیوی خویش ترجیح دهد، مصالحی که ضروری نیستند.

ـ باید هر کدام از دانش‌آموزانش را آن چیزی که شایسته‌اش می‌باشد بهرمند سازد.

ـ تشویق کردن آنان به محفوظات و مرور آنها.

ـ هر کدام از آنان رفتار پسندیده و نجیبانه داشت او را ستایش نماید.

ـ هرگاه متعلمین زیاد شدند و ازدحام نمودند بترتیب به آنان درس بدهد، و هیچکدام را بر دیگری تقدیم ندارد، مگر بخاطر مصلحت شرعی.

ـ احوالشان را بپرسد، و از آنانیکه غایب هستند علت را جویا شود.

ـ بهنگام تدریس دستهایش را به کارهای بیهوده مشغول نکند، و همچنین بی‌دلیل به اطراف و دیگران نگاه نکند.

ـ باید روبه قبله بنشیند و وضو داشته باشد، و با وقار باشد و لباس پاک و تمیز و سفید (لباس سفید سنت است) بپوشد، و هرگاه به محل کلاس رسید قبل از نشستن دو رکعت نماز بخواند.

ـ از ابن مسعود روایت شده که وقتی به مردم قرآن یاد می‌داد بر روی زانوهایش می‌نشست.

ـ لازم است محل کلاس درسش وسیع باشد تا همه شاگردانش بتوانند در آن بنشینند.

ـ نباید معلم هیچ وقت علم را خوار و ذلیل جلوه دهد.

آداب متعلم و حامل قرآن

ـ صادقانه و خالصانه از خدا بخواهد که او را بر حفظ قرآن یاری دهد، و باید هدفش در این راه عملاً و علماً رضایت خداوند باشد.

ـ حفظ قرآن و عمل نمودن به آن باعث علو درجات و رفعت مقام می‌گردد. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است:

«إن الله یرفع بهذا الکتاب أقواماً ویضع به آخرین» رواه مسلم.
خداوند بوسیله این کتاب اقوامی را بلند و دیگران را پست و ذلیل می‌کند.

ـ باید از وسایلی که باعث عدم تحصیل علم بطور کامل می‌شود خودداری نماید.

ـ باید حفظیاتش با تلقی از دیگران باشد.

ـ نباید از طولانی گشتن مدت حفظ مأیوس گردد، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است:

«إنَّما العلم بالتعلم». رواه الدارقطنی.
همانا علم با یادگیری است.

ـ باید تفسیر آیاتی که می‌خواهد حفظ کند بخواند.

ـ باید برنامه‌ای را تنظیم کند که براساس آن قرآن را خوانده و حفظ نماید.

ـ باید بر خواندن قرآن محفاظت نماید، و زیاد قرآن را بخواند (چون فراموشی قرآن همچون شتر رها شده است که خیلی زود فرار کرده و گم می‌شود) و باید بر مدت حفظ آن محافظت نماید.

ـ باید قرآن را با ترتیل بخواند، خداوند می‌فرماید:

… وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا. (المزمل/ ۴). «و قرآن را با دقت و تأمل بخوان».



ـ و هرگاه آیه رحمت را خواند، درخواست فضل و رحمت را از خدا بکند، و اگر آیه عذاب را خواند به خدا پناه برد، و باید رو به قبله بنشیند همراه با خشوع، وقار و آرامش.

ـ مستحب است که قرآن را براساس ترتیب آن بخواند، و اگر آیه‌ای را خواند که سجده تلاوت داشت، سنت است که سجده ببرد، و اگر بهنگام تلاوت قرآن کسی بر او سلام کرد، جواب سلام را می‌دهد، و پس با خواندن تعوذ (اعوذ بالله من الشیطان الرجیم) تلاوت را از سر می‌گیرد.

ـ آیاتی که حفظ نموده بهنگام برخواستن برای نماز شب بخواند، چون پیامبر صلی الله علیه و سلم می‌فرماید: هرگاه حافظ قرآن، آنرا بهنگام شب و روز بخواند، قرآن او را به یاد می‌آورد، و اگر آنرا نخواند، او را فراموش خواهد کرد. (مسلم با شرح نووی ۶/۷۶، سلسله صحیحه ۵۹۷).

ـ حذر و دوری کردن از معاصی، زیرا از آثار آن فراموشی علم و محفوظات می‌باشد.

ـ در جلوی استاد همچون شاگرد خوب می‌نشیند، و صدایش را بیش از نیاز بلند نمی‌کند، نمی‌خندد و زیاد حرف نمی‌زند، و بدون نیاز و بیهوده به طرف راست و چپ خود نگاه نمی‌کند.

ـ بهنگام مشغله فکری استاد و یا بی‌حوصلگی او قرآن نخواند، و باید تندخوئیها و سوءرفتارهای استاد را تحمل نماید، و اگر استاد با وی بدرفتار کرد ابتدا او معذرت‌خواهی کند.

ـ اگر به محل کلاس آمد و استاد در آنجا نبود منتظر می‌نشیند تا بیاید، و اگر استاد را مشغول به کاری دید اجازه انتظارکشیدن را بخواهد.

ـ هیچ وقت بدون اذن خواستن پیش استاد نرود، مگر اینکه استاد در جایی باشد که نیاز به آن نباشد، و نباید او را با اجازه‌گرفتنهای زیاد ناراحت کند.

ـ باید با استاد مؤدب باشد، و نسبت به او متواضع و فروتن باشد، اگرچه استاد کوچکتر هم باشد.

ـ باید بر یادگیری حریص باشد، و نباید به کم قناعت کند، در حالیکه توانایی یادگیری بیشتر را داشته باشد، و نباید خود را به مشقتی بیندازد که در توانایی او نمی‌باشد، چون باعث ملالت و افسردگی گشته و آنچه هم یاد گرفته از دست می‌رود.

ـ باید نسبت به افراد صالح، اهل خیر و مساکین متواضع و فروتن باشد.

طالب قرآن باید بهترین حال و شمائل را داشته باشد، و نفس خویش را از تمام چیزهایی که قرآن نهی فرموده دور نگاه دارد.

ـ ابن مسعود رضی الله عنه می‌فرماید: باید حامل قرآن به هنگام شب معروف گردد، وقتیکه تمام مردم در خواب هستند، و به هنگام روز شناخته شوند، وقتیکه همه مردم می‌خورند و می‌آشامند، و با حزن و اندوهش وقتیکه همه مردم شاد و خوشحال‌اند، و با گریه و زاریش وقتیکه همه می‌خندند، و با سکوتش وقتیکه همه صحبت می‌کنند، و با خشوعش وقتیکه همه با هم فخرفروشی می‌کنند، و لازم است که حامل قرآن گریان و محزون و حکیم و آگاه و آرام باشد، و نباید خشک و غافل باشد، و نباید داد و فریاد بزند، و نباید سنگ‌دل باشد.

باید به اهل قرآن احترام بگذارد، و از اذیت و آزار آنان نهی کند.

آداب تلاوت قرآن

ایجاد اخلاص بهنگام یادگیری و تلاوت قرآن؛ بدلیل روایتی که از ابی‌هریره رضی الله عنه روایت شده که گفته است: از پیامبر صلی الله علیه وسلم شنیدم که فرمود: نخستین کسیکه در روز قیامت حکم داده می‌شود مردی است که شهید شده و او را می‌آورند، خداوند نعمتهایش را که به او داده بود برمی‌شمارد و او نیز به یاد می‌آورد، سپس خداوند می‌پرسد با این نعمتها چه کار کردی؟ می‌گوید: در راه تو جنگیدم تا اینکه شهید شدم؛ خداوند می‌فرماید: دروغ می‌گویی، بلکه بخاطر این جنگیدی تا بگویند مردِ شجاعی است!!

سپس او را بر روی پیشانی می‌خوابانند و می‌کشند تا اینکه در دوزخ انداخته شود. و بعد از او مردی است که علم را یاد گرفته و قرآن را خوانده است، او را در آن روز می‌آورند و نعمتهای خداوند را برایش برمی‌شمارند و او نیز به یاد می‌آورد، و از وی پرسیده می‌شود با این نعمتها چه کار کردی؟ می‌گوید: علم را فرا گرفتم و به مردم یاد دادم، و بخاطر تو قرآن را خوانده‌ام. خداوند می‌گوید: دروغ می‌گویی بلکه علم را یاد گرفتی تا بگویند عالم است، و قرآن را تلاوت می‌کردی تا بگویند قاری خوبی است، سپس دستور داده می‌شود تا او را بر روی پیشانی می‌اندازند تا اینکه وارد دوزخ می‌شود….

عمل کردن به قرآن؛ در حدیث طولانی رؤیای پیامبر صلی الله علیه وسلم آمده که می‌فرماید: … رفتیم تا اینکه به مردی برخوردیم که بر قفا(پشت سر) خوابیده بود و مردی دیگر بر سرش ایستاده بود که سنگی و یا صخره‌اى در دست داشت و بر سرش می‌کوبید و سرش را می‌شکست و هنگامیکه سنگ به مرد می‌خورد سنگ می‌پرید و مرد آن را دنبال می‌کرد و برنمی‌گشت تا اینکه زخمش التیام پیدا می‌کرد و مثل اولش می‌شد، سپس همین کار را می‌کرد و او را می‌زد؛ گفتم این کیست؟ گفتند: برو (سپس پیامبر صلی الله علیه وسلم آنرا تفسیر نمود) و گفت: آن مردی را که دیدم سرش را می‌شکستند، مردی است که خداوند به او قرآن را یاد داده است، ولی بهنگام شب غافل از قرآن خوابش برده و در طول روز به آن عمل ننموده است، و تا روز قیامت با او اینگونه خواهند کرد.

تشویق شدن و وادار شدن به یادآوری قرآن و متعهدگشتن به قرآن؛ بدلیل این حدیث که می‌فرماید: با قرآن متعهد و همراه شوید، قسم به کسیکه نفس من در دست او است، قرآن بیش از شتری که از بندش رها شده سرکشتر است.

هیچوقت نگو که فراموش کردم، بلکه بگو آنرا به فراموشی سپردم، و یا آنرا ضایع نمودم، و یا بگو از یادم بردند؛ بدلیل این حدیث ابن مسعود رضی الله عنه که می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: چه زشت و ناپسند است که یکی می‌گوید آیه‌ای را این چنین و آنچنان فراموش کردم! بلکه باید بگوید آنرا به فراموشی سپردم.

واجب است که در قرآن تدبّر نمائیم؛ بدلیل این آیه که می‌فرماید: أَفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِیهِ اخْتِلاَفًا کَثِیرًا (النساء/۸۲). «آیا درباره قرآن نمى‏اندیشند؟! اگر از سوى غیر خدا بود، اختلاف فراوانى در آن مى‏یافتند».

جایز است قرآن را به حالت ایستاده، حرکت، دراز کشیدن و یا سوار بر مرکب خواند، بدلیل این حدیث که عایشه رضی الله عنها روایت نموده که می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه وسلم در دامان من تکیه می‌نمود و قرآن را می‌خواند در حالیکه من در قاعدگی ماهانه بسر می‌بردم.

جایز است قرآن را در جیب گذاشت و آنرا با خود حمل نمود.

مستحب است قبل از تلاوت قرآن دهان و دندان را با مسواک بشوئیم، بدلیل روایتی که حذیفهرضی الله عنها روایت کرده و می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه وسلم هنگامیکه در شب برمی‌خواست دهانش را سواک می‌زد.

مستحب است به هنگام تلاوت قرآن استعاذ و بسمله را بخواند بجز در سوره توبه که تنها استعاذه را می‌خواند.

گفتن «صدق الله العظیم» بعد از تلاوت قرآن و مدام این کار را تکرار کردن مأثور نیست.

نووی می‌گوید: قارئی قرآن هرگاه از وسط سوره شروع کرد، مستحب است که از اول کلامی که به هم مرتبط هستند شروع نماید.

مستحب است قرآن را به ترتیل خواند و زیاد سریع خواندن در تلاوت مکروه است چون خداوند می‌فرماید: وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا (المزمل/۴).

مستحب است که قرائت را با مدّ خواند، از انس سؤال شد که پیامبر صلی الله علیه وسلم چگونه قرآن را قرائت می‌نمود، فرمود: قرآن را با مدّ می‌خواند سپس بسم الله الرحمن الرحیم را خواند که روی بسم‌الله و رحمن و رحیم مدّ گذاشت.

مستحب است که قرآن را با لحن و صوت قشنگ و زیبا خواند و نباید آنرا با لحن ترانه و امثال آن خواند پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده: صدای خویش را با قرآن مزیّن نمائید.

بهنگام تلاوت قرآن و یا گوش دادن آن گریه کنیم، در سنت آمده آنطور که عبدالله بن شخیز رضی الله عنه روایت کرده است که به نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم آمدم که او داشت نماز می‌خواند و از درونش صدایی همچون جوشیدن و غلیان چیزی می‌آمد یعنی گریه می‌کرد.

مستحب است که قرآن را با صدای بلند خواند در صورتیکه بلندخواندن آن باعث مفسده نباشد، بدلیل آنچه که أبوسعید رضی الله عنه روایت کرده که پیامبر صلی الله علیه وسلم در مسجد اعتکاف کرده بود که شنید با صدای بلند قرآن می‌خوانند، سپس پرده را برداشت و گفت: آگاه باشید که همه شما با خدا مناجات می‌کنید، پس برخی از شما بعضی دیگر را اذیت نکنید و برخی از شما به هنگام قرائت و یا گفت بهنگام نماز بر دیگران صدای خویش را بلند نکنید.

دعای معینی برای ختم قرآن وجود ندارد، و برگزاری مراسم برای حفظ قرآن سنت نیست، ولی آنچه امروزه بسیاری از مردم انجام می‌دهند بعنوان اظهار فرح و شادی بخاطر نعمت حفظ قرآن چیز خوبی است و اشکالی ندارد.

به هنگام چرت زدن و غلبه خواب نباید قرآن را خواند، بدلیل قول رسول الله صلی الله علیه وسلم که می‌فرماید: هرگاه یکی از شما در هنگام شب برای خواندن قرآن بلند شد و خواندن آن برایش سنگین آمد و نمی‌دانست که چه می‌گوید، باید بخوابد.

باید مکان آرام و زمان مناسبی را برای خواندن قرآن انتخاب نماید، چون این برای صفای قلبش و حواس جمعی او بهتر است.

باید بهنگام گوش دادن، خوب گوش بدهد و کاملاً ساکت باشد، چون خداوند می‌فرماید: وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُواْ لَهُ وَأَنصِتُواْ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ (الأعراف/۲۰۴). «هنگامى که قرآن خوانده شود، گوش فرا دهید و خاموش باشید; شاید مشمول رحمت خدا شوید».

باید همراه آیات واکنش نشان دهد، مثلا هنگام رسیدن به آیات رحمت، درخواست بهشت کند، و هنگام خواندن آیات عذاب به خدا پناه ببرد، خداوند می‌فرماید: کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِّیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ وَلِیَتَذَکَّرَ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ (ص/۲۹). «این کتابى است پربرکت که بر تو نازل کرده‏ایم تا در آیات آن تدبر کنند و خردمندان متذکر شوند‏».

جایز است زنان حائض و نفساء که قرآن را بخوانند بشرطیکه آنرا لمس نکنند، و یا آنرا بوسیله چیز دیگری ورق زنند، بنابر اصح دو قولی که از علما صادر شده است، چون دلیلی که این کار را منع کند از پیامبر صلی الله علیه وسلم نقل نشده است.

سنت است به هنگام خواندن آیه‌ای که در آن تسبیح وجود دارد، تسبیح گفت، و به هنگام آیه عذاب، استعاذه گفت، و بهنگام آیه رحمت از خداوند درخواست رحمت کند، از حدیثی که حذیفه روایت کرده آمده که گفت: اگر به آیه‌ای رسید که در آن تسبیح باشد، تسبیح گوید، و اگر در آن سؤال باشد، درخواست کند، و اگر در آن تعوّذ بود استعاذه کند.

قاری قرآن باید وضو داشته باشد، پاک و تمیز باشد، لباس و بدنش و نیز مکان نشستن او تمیز باشد، ولی در مورد کودک اختلاف وجود دارد که آیا باید به هنگام خواندن قرآن و لمس آن لازم است وضو داشته باشد؟ جواب این است که احتیاط آن است وضو داشته باشد.

مستحب است که قرائت را متصل خواند و آنرا قطع ننمود، و تابعی جلیل‌القدر نافع روایت کرده که عبدالله بن عمر م وقتی که قرآن می‌خواند تا وقتیکه تمام می‌شد، صحبت نمی‌کرد.

سنت است بهنگام خواندن آیه سجده، سجده ببریم.

مکروه است که مصحف را بوسید و یا آنرا میان دو چشم قرار دهیم، که اغلب مردم بعد از تمام شدن از تلاوت این کارها را می‌کنند، و یا وقتیکه می‌بینند قرآن در جایی نامحترم گذاشته شده است.

آویزان کردن آیه قرآن بر سر در و دیوارها مکروه است، و لازم نیست برای صحبت کردن کلمات قرآن را جایگزین کنیم و کمترین حکمی که دارد این است که مکروه می‌باشد.

فضیلت قرائت و حفظ قرآن کریم

خداوند متعال می‌فرماید: ( إِنَّ هَـذَا الْقُرْآنَ یِهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَیُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ لصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً کَبِیراً ﴾ {اسراء/۹} قطعا این قرآن به [آیینى] که خود پایدارتر است راه مى‏‌نماید و به آن مؤمنانى که کارهاى شایسته مى‏کنند مژده مى‌‏دهد که پاداشى بزرگ برایشان خواهد بود.

همچنین می‌فرماید: ﴿ وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَلاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إَلاَّ خَسَاراً ﴾ {اسراء/ ۸۲} و ما آنچه را براى مؤمنان مایه درمان و رحمت است از قرآن نازل مى‏‌کنیم و[لى] ستمگران را جز زیان نمى‌‏افزاید.

خداوند سبحانه و تعالی می‌فرماید: ﴿ إِنَّ الَّذِینَ یَتْلُونَ کِتَابَ اللَّهِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرّاً وَعَلَانِیَةً یَرْجُونَ تِجَارَةً لَّن تَبُورَ ﴾ {فاطر/ ۲۹} در حقیقت کسانى که کتاب خدا را مى‏‌خوانند و نماز برپا مى‏‌دارند و از آنچه بدیشان روزى داده‏‌ایم نهان و آشکارا انفاق مى‏‌کنند امید به تجارتى بسته‏‌اند که هرگز زوال نمى‏‌پذیرد.

از ابواُمامه رضی اللَّه عنه نقل شده که می‌گوید: شنیدم که رسول خدا صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم می‌فرماید: «اقْرَؤُا القُرْآنَ فإِنَّهُ یَأْتی یَوْم القیامةِ شَفِیعاً لأصْحابِهِ» (قرآن را قرائت کنید که روز قیامت چون واسطه‌ای برای یارانش خواهد آمد.) روایت مسلم.

نواس بن سمعان رضی اللَّه عنه می‌گوید: شنیدم که پیامبر خدا رسول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم می‌فرماید: «یُؤْتى یوْمَ القِیامةِ بالْقُرْآنِ وَأَهْلِهِ الذِین کانُوا یعْمَلُونَ بِهِ فی الدُّنیَا تَقدُمهُ سورة البقَرَةِ وَآل عِمرَانَ، تحَاجَّانِ عَنْ صاحِبِهِمَا» روایت مسلم. (روز قیامت قرآن و اهل آن از میان کسانی که بدان در دنیا عمل می‌نمودند آورده می‌شود، در پیشاپیش آن سوره‌های بقره و آل عمران خواهد بود، و از یاران خویش دفاع می‌کنند.)

عثمان بن عفان رضی اللَّه عنه: پیامبر خدا اللَّه صلى الله علیه وسلم بیان فرمودند: «خَیرکُم مَنْ تَعَلَّمَ القُرْآنَ وَعلَّمهُ» روایت بخاری، (بهترین شما کسی است که قرآن را آموخته و بیاموزد).

عایشة رضی اللَّه عنها: رسول خدا صلّى الله عَلَیْه وسَلَّم فرموده است: «الَّذِی یَقرَأُ القُرْآنَ وَهُو ماهِرٌ بِهِ معَ السَّفَرةِ الکرَامِ البررَةِ، والذی یقرَأُ القُرْآنَ ویتَتَعْتَعُ فِیهِ وَهُو علیهِ شَاقٌّ له أجْران» متفقٌ علیه، (کسی که قرآن را می خواند در آن مهارت دارد به همراه فرشتگان گرامى و نیکو (الکرام البررة) خواهد بود، و آن که قرآن را خوانده و در آن دچار مشکل بوده و زحمت می‌کشد، دو پاداش دارد).

ابوموسى اشعری رضی اللَّه عنه: پیامبر صلّى اللهُ عَلَیْه وسلَّم فرموده است: «مثَلُ المؤمنِ الَّذِی یقْرَأُ القرآنَ مثلُ الأُتْرُجَّةِ : ریحهَا طَیِّبٌ وطَعمُهَا حلْوٌ، ومثَلُ المؤمنِ الَّذی لا یَقْرَأُ القُرْآنَ کَمثَلِ التَّمرةِ: لا رِیح لهَا وطعْمُهَا حلْوٌ ، ومثَلُ المُنَافِق الذی یَقْرَأُ القرْآنَ کَمثَلِ الرِّیحانَةِ: رِیحها طَیّبٌ وطَعْمُهَا مرُّ، ومَثَلُ المُنَافِقِ الذی لا یَقْرَأُ القرآنَ کَمَثلِ الحَنْظَلَةِ: لَیْسَ لَها رِیحٌ وَطَعمُهَا مُرٌّ» متفقٌ علیه، (مثال مؤمنی که قرآن می‌خواند همچون ترنج است که بویش خوش و طعمش شیرین است، مثال مؤمنی که قرآن نمی‌خواند چون خرماست که بویی ندارد و طعمش شیرین است، و مثال منافقی که قرآن می‌خواند چون ریحانه است: بویش نیکو و طعمش تلخ باشد و مثال منافقی که قرآن نخواند چون حنظله است: بویی ندارد و طعمش تلخ است).

عمر بن خطاب رضی اللَّه عنه: رسول خدا صلّى الله عَلَیْه وسَلَّم فرمودند: «إِنَّ اللَّه یرفَعُ بِهذَا الکتاب أَقواماً ویضَعُ بِهِ آخَرین» روایت مسلم، (همانا خداوند بواسطه‌ی این کتاب کسانی را بلند مرتبه گردانیده و دیگرانی را فرو می‌کشاند).

ابن عمر رضی اللَّه عنهما از پیامبر صلى الله علیه وسلم نقل می‌کند که فرموده‌اند: «لا حَسَدَ إلاُّ فی اثنَتَیْن: رجُلٌ آتَاهُ اللَّه القُرآنَ، فهوَ یقومُ بِهِ آناءَ اللَّیلِ وآنَاءَ النَّهَارِ، وَرجُلٌ آتَاهُ اللَّه مالا، فهُو یُنْفِقهُ آنَاءَ اللَّیْلِ وَآنَاءَ النهارِ» متفقٌ علیه، (حسد جز برای دو فرد [جایز] نیست: مردی که خداوند او را [نعمت] قرآن داده و او آن را شب و روز می‌خواند، و مردی که خداوند ثروتش داده و او شب و روز از آن می‌بخشد). « والآناءُ » : اوقات.

راء بن عازب رضی اللَّه عنهما: کَانَ رَجلٌ یَقْرَأُ سورةَ الکَهْفِ، وَعِنْدَه فَرسٌ مَربوطٌ بِشَطَنَیْنِ فَتَغَشَّته سَحَابَةٌ فَجَعَلَت تَدنو، وجعلَ فَرسُه ینْفِر مِنها. فَلَمَّا أَصبح أَتَى النَّبِیَّ صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم. فَذَکَرَ له ذلکَ فقال: «تِلکَ السَّکِینَةُ تَنَزَّلتْ للقُرآنِ» متفقٌ علیه، (مردی سوره‌ی کهف می‌خواند، اسب‌هایی نزد وی بودند که با دو ریسمان بسته شده بودند، ابری او را پوشانید و همچنان پایین می‌آمد، اسب‌هایش از آن رمیدند. صبح که شد نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم رفته و قضیه را برایش تعریف کرد. ایشان فرمودند: «آن سکینه بود که به خاطر قرآن فرودآمده بود»). « الشَّطَنُ » با فتحه‌ی شین معجمه و طاء مهمله: ریسمان.

ابن مسعود رضی اللَّه عنه: رسول خدا صلّى الله علیه وسلم می‌فرماید: «منْ قرأَ حرْفاً مِنْ کتاب اللَّهِ فلَهُ حسنَةٌ، والحسنَةُ بِعشرِ أَمثَالِهَا لا أَقول: الم حَرفٌ، وَلکِن: أَلِفٌ حرْفٌ، ولامٌ حرْفٌ، ومِیَمٌ حرْفٌ» روایت ترمذی و گفته: حدیث حسن صحیح است. (هرکس حرفی از کتاب خدای را بخواند او را یک نیکی است، و هر نیکی را ده برابر آن پاداش می رسد، نمی گویم “الم” یک حرف است، بلکه: الف حرفی، لام حرفی و میم یک حرف است).

ابن عباس رضی اللَّه عنهما: پیامبر صلى الله علیه وسلم فرمودند: «إنَّ الَّذی لَیس فی جَوْفِهِ شَیْءٌ مِنَ القُرآنِ کالبیتِ الخَرِبِ » روایت ترمذی: حدیث حسن صحیح. (کسی که در درونش چیزی از قرآن نباشد، چون خانه ای خرابه است).

عبداللَّه بن عمرو بن عاص رضی اللَّه عنهما: پیامبر صلّى الله علیه وسلم فرمودند: «یُقَالُ لِصاحبِ الْقُرَآنِ: اقْرأْ وَارْتَقِ وَرَتِّلْ کَما کُنْتَ تُرَتِّلُ فی الدُّنْیَا، فَإنَّ منْزِلَتَکَ عِنْد آخِرِ آیةٍ تَقْرَؤُهَا» روایت ابوداود و ترمذی: حدیث حسن صحیح. (به همنشین قرآن می گویند: بخوان و بالا شو و چنان تلاوت نما که در دنیا تلاوت می کردی، چرا که جایگاه تو جایی است که آخرین آیه را خوانده باشی).

(احادیث مأخوذ از کتاب ریاض الصالحین، کتاب فضائل، بخش فضیلت قرائت قرآن می باشند.)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
نویسنده: ماجد بن سعود آل عوشن
ترجمه: إسحاق بن عبدالله العوضی
منبع: ایلاف وب