قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: (( إنَّ اللَّهَ لَا يَنْظُرُ إلَى أَجْسَامِكُمْ وَلَا إلَى صُوَرِكُمْ وَلَكِنْ يَنْظُرُ إلَى قُلُوبِكُمْ )) رواه مسلم.

رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمود: بدرستیکه خداوند به بدنهای شما و صورتهای شما نمی نگرد بلکه به قلب های شما نگاه می کند.

موارد استنباطی از حدیث :

1- تقدم معنویت بر مادیت ، قلب که میزبان تحفه ای از عالم بالا است و مرکزیت تمام بدن را بعهده دارد و تمام اعمال از او صادر می شود نزد خدا مهمتر از جسم و اعضای ظاهری آن است لذا باید سعی و تلاش انسان در عالم سفلی همه و همه در جهت نقای قلب و پاکی آن گردد.

2- تقدم باطن بر ظاهر ، جسم جزیی از عالم مادی است و تمام اعمال صورتی از ماده دارد . منظرگاه خدا قلب معرفی شده است تا این امر را به انسان گوشزد کند که اگر ملاک سنجش ، زیبایی و جمال ظاهری بود اشکال مختلف انسانی و تفاوت رنگها و نژادها این ملاک را بی اعتبار می کرد پس آنچه که ملاک سنجش قرار می گیرد باید متناسب با خلقت انسان بوده و کارایی آن در میان تمام انسانها نمود پیدا کند لذا خداوند همیشه روح عمل وانگیزه آن را ملاک قرار می دهد نه خود عمل چرا که عمل می تواند صحیح باشد اما قصدی شوم در پس آن باشد پس بر انسان لازم است که ابتدا به اصلاح روح ونفس خود همت گمارد و به فلاح حقیقی برسد ( قد أفلح من زکها ) وپیامبر هم در حدیثی این مرکزیت قلب برای بدن را گوشزد می کند ( ألا و إن فی الجسد مضغة إذا صلحت صلح الجسد کله و إذا فسدت فسد الجسد کله) اگر این سرچشمه اعمال ظاهری اصلاح شد اعمال هم به تبع آن اصلاح خواهد شد .

3- با توجه به آیه ی (وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلا أَوْلادُكُمْ بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِنْدَنَا زُلْفَى إِلا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا )[سبأ: 37] منظور از نظر تعلق ثواب و جزاء است یعنی تقرب با اعمال ظاهری صورت نمی گیرد بلکه آنچه نزد خدا ملاک است حقیقت و باطن است.

4- عدم اعتبار ظن در مسائل ایمانی و اعتقادی و اعتبار به یقین چون اعمال ظاهری نشانه های ظنی است که با آن یقین حاصل نمی شود چرا که ممکن است ظاهرا عمل صالح باشد اما قصدی فاسد در پس داشته باشد.

5- منظور از نظر در لا ینظر مطلق نگاه کردن است اما در ینظر منظور علم می تواند باشد ( إنه علیم بذات الصدور)

6- جسم و صورت دو چیز ظاهری هستند که هر کسی می تواند آنرا ببیند لذا نیازی به نگاه به آن وجود ندارد اما قلب یک چیز باطنی است که هیچ کس قادر به درک آن نیست لذا نیاز است که مورد بررسی قرار گیرد.

7- آوردن فعل ینظر بصورت مضارع دلالت بر پیوستگی و استمرار عمل دارد یعنی خداوند هیچگاه از آن غافل نیست .

8- در اعمال ظاهری پرداختن به جزئیات اهمیت بسزایی دارد لذا صورت که جزیی از جسم است به آن هم اشاره شده است .

9- تقدم علت بر معلول چرا که علت همه ی اعمال محرک قلب است . قلب بمانند حوضی است که لوله هایی آب را از آن خارج می کند مسلم است اگر این حوض آبی پاک و صاف داشته باشد آنچه که از لوله ها خارج می شود آبی پاک و صاف خواهد بود اما اگر این حوض پر از منجلاب و کثافت باشد آنچه که از لوله ها خارج می شود چیزی جز منجلاب و کثافت نیست . حوض بدن ما قلب ماست و لوله ها، اعضای بدن ماست که نمایانگر آنچه که در درون ما است هستند لذا اولین گام در جهت اصلاح ، اصلاح و پیراسته کردن قلب است . در احادیث آمده که با هر گناه انسان، زنگار و نقطه ای سیاه در قلب بوجود می آید تا اینکه با اصرار بر گناهان کل قلب را می پوشاند و این مصداق این آیه کریمه است ( کلا بل ران علی قلوبهم بما کانوا یکسبون )

توصیه ایمانی :

بزرگان می گویند بر هر فردی لازم است که خود را در آینه نگاه کند.

شاعر بسیار زیبا می فرماید:

یا حسن الوجه توق الخنا ******* لا تبدلن الزین باشین

و یا قبیح الوجه کن محسنا ******* لا تجمعن مع القبیحین

ای زیبا رو از گناه بپرهیز و زیبایی ظاهریت را با زشتی عملت به زشتی تبدیل مکن

و ای زشت رو نکوکار باش و بین دو زشتی را با هم جمع نکن (زشتی چهره و زشتی عمل)

..................................................................................
نویسنده: شیخ محمد تشیخ ( مدرس مدرسه علوم دینی اسماعیلیه )